Door Eric Schliesser (Hoogleraar Universiteit van Amsterdam)

Hoe kun je nog verdedigen dat islam vrede predikt, zoals Barack Hussein Obama keer op keer beweert…Joden als voorbeeld stellen aan moslims schiet sommigen wellicht in het verkeerde keelgat, maar ik doe het toch omdat het een leerzaam voorbeeld is…Het jodendom, het christendom en vele andere religies zijn aangepast en hebben hun scherpe kantjes verloren. De islam kan en moet dit voorbeeld volgen. Hoogste tijd voor grondige herziening, modernisering, om een plaats te hebben in de westerse beschaving.—David Pinto, Trouw, 18 November, 2014, p. 17

President Obama en Professor Pinto hebben een ding gemeen: ze duiden de religie van anderen zonder de autoriteit hiervoor (noch veel kennis van zaken) te beschikken. In het geval van Professor Pinto leest hij anderen ook de les. Het is inmiddels zo normaal om ‘westerse’ politici en academici over ‘de islam’ te horen poneren, dat we haast vergeten hoe aanmatigend de grondhouding hier is, om over de effectiviteit van dit soort aansporingen maar te zwijgen. Het getuigt ook van een zeldzame wereldvreemdheid om niet alleen als buitenstaander een ander de les te leren en dan een welwillig gehoor te verwachten, maar ook om in een tijd van Islamitisch-Joodse spanning de ‘Joden als voorbeeld te stellen.’ Het getuigt ook van weinig historische besef: enerzijds eist Professor Pinto van ‘de islam’ een snelle reformatie — alsof Luther en Calvijn zich door iets anders dan hun eigen geweten en de openbaring lieten leiden –, anderzijds mag het hele idee van ‘westerse beschaving’ met wat meer ingetogenheid uitgesproken worden.

Men hoeft niet met paar honderd jaar kruistochten, slavernij en Auschwitz op de proppen te komen, om te onderkennen dat de ‘westerse beschaving’ niet zo lang geleden het in Srebrenica liet afweten (met meer dan 8,000 vooral onschuldige slachtoffers aan islamitische kant) en dat onze Amerikaanse bondgenoten onder valse voorwendsels Irak binnenvielen en een zeer grote wetloosheid achterlieten. Het idee van een ‘westerse beschaving’ kan in een theoretisch traktaat misschien een nuttig normatief ideaal zijn, maar om het zonder-zelfkritiek en nuance in een openbare discussie te gebruiken is weinig geloofwaardig als zet om ‘problemen met islamieten’ bespreekbaar te maken.

Maar, zoals het publiek van Obama de Amerikaanse kiezer is, zo is het beoogd publiek van Professor Pinto niet ‘de Islam,’ maar de Nederlandse maatschappij. Hier wringt de schoen. Vanuit zijn expertise – Pinto is “hoogleraar integratie en inburgering,” – zou men een genuanceerd verhaal over integratie en inburgering verwachten; iets over hoe we in Nederland na de ontzuiling elkaar als individuen op elkaars gedrag aanspreken en dat nu zelfs de krakers zich aan de regels moeten houden. Gezien de heftige toestanden binnen de PVDA afgelopen week is het een onderwerp waar een nuchtere, academische invalshoek misschien toegevoegde waarde kan hebben.

In een complexe maatschappij, met verschillende geloofsovertuigingen, moet de overheid zich vooral toeleggen op onpartijdige wetshandhaving met een heldere, eenduidige boodschap: wie zich aan de democratische regels houdt en tijdig belasting betaalt wordt met rust gelaten. Natuurlijk is zo’n liberale, minimale inzet onvoldoende; ieder van ons wil ook (Hegel had hierin gelijk) een zekere mate van erkenning—een woord dat Professor Pinto wel in zijn stukje gebruikt maar niet begrijpt. Feiten en problemen hoeven in tegenstelling tot Dr. Pinto beweert, niet erkent te worden (het laat ze koud); mensen en hun sores, daarentegen, wel. Erkenning geven en acceptatie is – ga maar bij langgehuwden op de koffie — behoorlijk ingewikkeld zelfs als er heel veel wederzijdse vertrouwen en gezamenlijke belangen zijn.

In een politieke context betekent zulke erkenning vooral veel symboolpolitiek: elkaar binnen een wettelijke kader vooral in elkaars waarde te laten en inschikken waar mogelijk. Om een voorbeeld te geven hoe het niet moet: het is juist symbolisch beladen om het (ik citeer Pinto) over een moordpartij ‘in Marokko…in de achtste eeuw na Christus’ te hebben (niemand leeft meer die daar verantwoordelijk voor is) maar tegelijk te zwijgen over de geslaagde democratische verkiezingen in Tunesië en Indonesië anno 2014. Het wel over ‘geweld, dood en verderf’ uit het verleden hebben en een een leer dat ‘modernisering’ in de weg zou staan, maar niet over de Islamitische filosofen die de basis van het moderne denken hebben gelegd. Als we elkaar op het gedrag van geloofsgenoten (en landgenoten?) gaan aanspreken dan moeten we niet eenzijdig en selectief te werk gaan.

Ten slotte, het is waar dat in een lange geschiedenis van ballingschap het Jodendom een aantal van de mores van buitenstaanders over heeft genomen. Maar het is heel apart om de relatie tussen de ‘westerse beschaving’ – laten we zeggen na de Verlichting — en het ‘Jodendom’ zonder enige nuance als een algemeen succesverhaal te bestempelen; dat was misschien geloofwaardig in de hoopvolle achttiende-eeuwse tijden van Moses Mendelssohn, maar het is een bizarre claim nu er nauwelijks Joden in Europa zijn achtergebleven. Om de positie van Professor Pinto in historische context te plaatsen: men kan het succes en aantrekkingskracht van het politiek zionisme niet beginnen te begrijpen als men niet ‘onderkent’ dat het o.a. een antwoord is op de ‘problemen’ met de ‘westerse beschaving’. Als er lessen geleerd moeten worden, dan is die van de joden in Europa in feite een weinig hoopvolle. Enfin, het lijkt me voor joden noch anderen nuttig om als model minority door het leven te moeten gaan; ik pas voor de eer.


Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

1 Comment

  1. ik zie maar 1 vergelijking…..dat is dat sommige volken zich uitverkoren voelen….en dat zal nooit en te nimmer zoden aan de dijk zetten

Comments are closed.