Door Kristien Hens (Tenure track docent Universiteit Antwerpen)

Donna Haraway is het meest bekend door haar werk over cyborgs. Bij mij waren het jaren geleden de honden die mij haar hebben doen leren kennen. Dierenethiek was mijn eerste filosofische liefde, en hoe daarin te denken over huisdieren bleek een bijna onmogelijke opgave. Zijn honden immers geen gedegenereerde wolven? Hebben wij als mensen niet wat natuurlijk en vrij was tot slaaf gemaakt en genetisch verkorven?

Als we bepaalde ethische redeneringen rigoreus doortrekken waren er misschien beter helemaal geen honden geweest, maar ik hield toch ook wel erg van (wijlen) mijn hond! Haraway’s boek The companion species manifesto, en het jongere, maar volumineuzere broertje (of zusje?) When species meet hebben in dat opzicht mijn ogen geopend.

Donna Haraway toont aan, in een geheel eigen stijl, dat het misschien wel het meest vruchtbaar is om niet de ene tegenstelling tot de andere te reduceren of weg te redeneren. Misschien zijn het wel tussenschepsels zoals honden en cyborgs die ons iets kunnen leren over onszelf. Bevinden wij ons niet allemaal, net zoals de hond, tussen natuur en cultuur? Het gaat dan niet om het trekken van grenzen en definiëren van categorieën, maar om het laten bestaan, tegelijkertijd, van wat wel onverenigbare aspecten lijken te zijn.

Nu, jaren later, denk ik na over psychiatrische diagnoses. Het lijkt wel of de strijd tussen biologisch essentialisme en sociale constructie, tussen wat natuurlijk is en wat cultureel bepaald is, nog volop woedt. Het blijft moeilijk om niet in het ene of het andere kamp te vervallen. Donna Haraway’s honden (Australische herders!), meer nog dan haar cyborgs, tonen mij nog steeds een andere mogelijke denkweg.

PS: Donna Haraway was dit voorjaar op bezoek in De Lage Landen. Ze gaf o.a. lezingen in Amsterdam en Brussel.

Dit is een aflevering uit de rubriek ‘Een Kleine Ode Aan’. In ongeveer 250 woorden looft een Nederlandse of Vlaamse auteur een al dan niet vergeten filosofisch pareltje.