Door Daphne Broeks (Promovendus Radboud Universiteit)

De waarheid heeft het zwaar in dit post-truth era. Tot grote vreugde van autocratische brulapen leven we in een tijd waarin spectaculaire onzin wint van droge feiten, ongefundeerde mening van ijverig onderzoek, en waardering van waarheid. 

Volgens het postmodernisme hebben we geen toegang tot de werkelijkheid: waarheid is niet veel meer dan de ijdele droom van een ijlende filosoof die aan gezichtsloze vijanden probeert uit te leggen dat de uitspraak ‘waarheid bestaat niet’ paradoxaal is. Als je je uitspraak waar acht, dan ondergraaf je immers je eigen standpunt. 

Socrates leefde ook in een tijd waarin de waarheid buigzaam was. Verbale tovenaars, sofisten, verheven de retoriek tot kunst en leerden burgers tegen betaling hoe ze een controversieel standpunt konden verdedigen. 

Socrates zette zich tegen hen af. Hij wist dan misschien alleen dat hij niets wist, maar waarheid moest meer zijn dan alleen schone woorden. De overtuiging dat waarheid bestaat, verdient een ode. Juist nu.     

Zonder waarheid geen clair et distinct idee, geen logica, misschien zelfs geen filosofie. Als de analytische en continentale tradities iets gemeen hebben, is het wel dit geloof in waarheid, al denkt natuurlijk iedereen haar in pacht te hebben. 

Niet alleen de filosofie, maar ook de wetenschap probeert de werkelijkheid correct te beschrijven. De waarheid is het najagen waard, zelfs als we haar soms verkeerd inschatten of haar tijdelijkheid moeten erkennen. 

Hoe zou Socrates reageren op onze bubbels, die ons net niet beschermen tegen de geopolitieke crises van onze tijd? Hij zou misschien stellen dat ons lot afhankelijk is van onze bereidheid samen de waarheid onder ogen te komen. Hij zou ons sowieso aansporen de dialoog weer aan te gaan.

Niet iedereen geeft om of gelooft in waarheid. Maar Socrates wel, hij was bereid voor haar te sterven. Laat het niet ons lot zijn door haar te sterven. 

Verder lezen

Tesich, S. 1992. A government of liesThe Nation.  Het artikel waarin voor het eerst het woord ‘post-truth’ gebruikt werd. 

Jacquette, D. 2014. Socrates on the moral mischief of misology. Argumentation 28, 1-17. doi:10.1007/s10503-013-9298-7


Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

1 Comment

Comments are closed.