Door Bart Engelen (Tilburg University)

Deze tekst is geschreven op 20 maart 2020 en beschrijft de situatie op dat moment. Verschillende landen, zoals Nederland en het Verenigd Koninkrijk, hebben ondertussen strengere maatregelen genomen. Onderstaande afwegingen omtrent het informeren en adviseren van de bevolking dan wel opleggen en afdwingen van strengere regels en/of nudgen van mensen, blijven relevant voor landen waar de coronapandemie nog maar begint, maar ook voor landen waar de maatregelen minder streng maar nog niet helemaal afgeschaft worden.

De coronapandemie heeft een gigantische impact op onze manier van (samen)leven. Overal waar de uitbraak zich doorzet, zijn de uitdagingen gigantisch. Om potentieel desastreuze medische, economische en psychologische gevolgen te voorkomen, nemen overheden steeds strengere maatregelen. Terwijl veel landen, waaronder België, samenscholen verbieden en niet-essentiële winkels sluiten, gaan Nederland en het Verenigd Koninkrijk voorlopig nog niet zo ver.

Wil je dit artikel liever beluisteren? Hier vind je de audioversie:

In een veelgelezen artikel in The Guardian krijgt Boris Johnsons regering kritiek voor haar aanpak: “it has opted for behavioural ‘nudges’: wash your hands, don’t touch your face, don’t shake hands with others, stay at home if you feel ill, and self-isolate if you have a continuous cough.” Het belangrijkste verwijt is dat zulke nudges te vrijblijvend zijn.

Voor alle duidelijkheid: volgens mij is deze conclusie terecht. Nudges alleen zijn niet voldoende om deze crisis het hoofd te bieden. Toch zijn er twee problemen met het artikel in The Guardian: het is misleidend én biedt onvoldoende waardering voor de meerwaarde van nudges, ook in extreme situaties als deze.

Wat zijn nudges?

Het artikel is misleidend, omdat de opgesomde maatregelen duidelijk geen nudges zijn, maar adviezen en aanbevelingen. Deze werken enkel als mensen bewust hun gedrag aanpassen. Ze spelen in op de meer doordachte en tragere mentale processen: ‘Systeem 2’ in de terminologie van Daniel Kahneman, wiens psychologische inzichten heel wat nudgevoorstanders inspireren.

Wanneer we mensen nudgen, veranderen we niet hun opties, maar hoe deze worden aangeboden.

Nudges daarentegen spelen in op de meer automatische, intuïtieve en snellere processen van ‘Systeem 1.’ Het gaat hier bijvoorbeeld om emotionele reacties of om cognitieve heuristieken of informatieverwerkingsprocessen, zoals salience: de neiging om prominente en levendige informatie zwaarder te laten doorwegen dan meer abstracte en droge informatie.

Het nieuws over één zwaar zieke tante heeft een grotere impact op ons gedrag dan een krantenbericht over 100 mensen in de Chinese provincie Hubei. Deze psychologische mechanismen zijn cruciaal, want ze verklaren waarom informatie en adviezen vaak onvoldoende zijn om gedrag te veranderen.

Aanbevelingen zijn geen nudges, omdat ze niets veranderen aan wat Richard Thaler en Cass Sunstein keuze-architectuur noemen. Wanneer we mensen nudgen, veranderen we niet hun opties, maar hoe deze worden aangeboden. In die zin verschilt nudgen van meer traditionele vormen van gedragsbeïnvloeding, zoals informeren, overtuigen, verbieden, bestraffen en belonen.

Bekende voorbeelden van nudging zijn dan ook het inrichten van cafetaria’s (gezondere opties op ooghoogte), het zorgvuldig ‘framen’ en levendiger maken van informatie (prentjes van kapotte longen op tabaksverpakkingen) en het veranderen van ‘defaults’ of standaardopties (‘opt-out’ in plaats van ‘opt-in’ bij orgaandonatie).

Zijn nudges onvoldoende?

Kunnen nudgetechnieken helpen bij de bestrijding van een pandemie? Of toont deze crisis toch vooral de grenzen aan van niet-dwingende nudges? Ook al zijn nudges alleen niet zaligmakend, toch zijn er goede redenen waarom ze een essentieel onderdeel zijn van elk crisisbeleidspakket.

  1. Omdat het cruciaal is om menselijk gedrag te veranderen, kunnen we het beste inzetten op wetenschappelijk onderbouwde technieken.
  2. Informeren, overtuigen en adviseren is vaak onvoldoende om gedrag te veranderen.
  3. Afdwingen is vaak onmogelijk omdat het te arbeidsintensief en te duur is. We kunnen niet overal agenten inzetten om gebrek aan ‘social distancing’ te beboeten.

Natuurlijk moet de overheid blijven adviseren en informeren én dwingende regels opleggen. Maar nudges kunnen de adviezen en regels met nudgingtechnieken versterken. Nudging is in zekere zin ook onvermijdelijk, omdat elke boodschap en maatregelen op de een of andere manier geframed moet worden.

Welke nudges werken?

Hier zijn een aantal nudges die de overheid kan en moet inzetten in een daadkrachtige aanpak van de crisis.

  • Verander standaardopties: maak telewerken en thuisisolatie de norm.
  • Frame isolatiemaatregelen goed: som niet op wat er allemaal niet mag, maar stel omgekeerd: ‘niets mag, behalve …’.
  • Verwerk effectieve beelden in je communicatie: de pandemie als een storm die eraan komt of als een brand die de bevolking kan helpen blussen.
  • Gebruik heldere visualisaties en persoonlijke getuigenissen in plaats van (enkel) abstracte statistieken om de ernst van de situatie over te brengen.
  • Maak concreet wat ‘social distancing’ inhoudt, bijvoorbeeld met behulp van een stok van 1,5 meter.

Natuurlijk moet de overheid blijven adviseren en informeren én dwingende regels opleggen. Maar nudges kunnen deze versterken.

Ook bedrijven en organisaties kunnen heel wat nudges implementeren. Zo kunnen supermarkten en publieke plaatsen fysiek zo heringericht worden dat mensen automatisch meer afstand houden. En natuurlijk zijn er tal van nudges die je zelf kunt toepassen:

  • Zing twee keer ‘happy birthday’ (of beter nog: Jolene) bij het handen wassen.
  • Hang kleurrijke stickers op je zeepdispensers of een paar ogen boven je kranen.
  • Werp een boze blik als je mensen ziet hamsteren.
  • Maak een dagritmekaart om je kinderen ook thuis de nodige structuur te bieden.
  • Gebruik de Pomodorotechniek om uitstelgedrag tegen te gaan bij telewerken.

Waar psychologie goed voor is

Al zijn deze eenvoudige en goedkope nudges makkelijk te negeren, toch zijn ze doeltreffend. Ze helpen bij het veranderen van gewoontes en het doen naleven van nieuwe normen.

Psychologische en gedragswetenschappelijke inzichten over de werking van de menselijke geest helpen dus niet alleen om de angst te verklaren die door deze pandemie wordt veroorzaakt. Kennis over de invloeden van omgevingsfactoren kan ingezet worden door overheden, bedrijven en onszelf om ons gedrag aan te passen. Zonder dat laatste zal het ons helaas niet lukken deze crisis afdoende aan te pakken.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

3 Comments

  1. Waarom wordt de beschikbare kennis zo weinig toegepast bij overheidsbesluiten en de communicatie daarvan?
    Blijven deskundigen bewust onder de radar?
    Worden deskundigen niets gevraagd?
    Worden de verkeerde deskundigen iets gevraagd?

    1. De deskundigen worden niet gehoord of betrokken bij het debat. Vanuit de academici wordt er luidkeels geroepen door gedrags- en motivatiepsychologen, zonder gehoor te krijgen. Er is vandaag te weinig diversiteit aan deskundigen in het publieke debat. Er is meer diversiteit binnen de virologen op tv dan tussen verschillende wetenschappelijke velden…

  2. Ik heb het gevoel dat de kennis soms wel gebruikt wordt. Zie bv. de poster bovenaan van de CDC in de VS, waar wel wat nudge elementen in verwerkt zitten. Soms blijft het wel erg ‘impliciet’ en wat ‘ad hoc’, op basis van wat ondertussen algemene kennis is geworden. In sommige landen zijn er trouwens ‘nudge units’ die wel systematischer bij beleid(scommunicatie) betrokken worden.

Comments are closed.