Door Seppe Segers (Universiteit Gent)

“Bij mij is niets luchtig en alles is ook politiek,” hoorde ik Tinneke Beeckman laatst zeggen in een podcast. Het was haar antwoord op de vraag of men het recente overlijden van Diego Armando Maradona kan beschouwen als een luchtig gespreksonderwerp. Wat volgde, waren enkele korte bespiegelingen over verafgoding en afgunst, roem en beroemdheid, nood en privilege, en het lot dat voor een groot deel over de loop van al deze zaken beschikt.

Op de hoogte blijven? Volg ons op Twitter, Facebook en Instagram.

Voilà: een blik op het leven van de dribbelende Argentijnse god door Machiavelli’s lens. Een lens die weliswaar voor ons werd geslepen door Tinneke Beeckman in haar laatste boek Machiavelli’s lef.

Beeckman nodigt ons uit te denken als Machiavelli en voorbij het autoriteitsargument te kijken

Beeckman schetst Machiavelli als een renaissancedenker die uitstekend past in de wereld waarin we nu leven – ’t is te zeggen: een wereld in crisis. Beeckmans Machiavelli biedt politiek-filosofische inzichten voor hedendaagse vraagstukken.

We kennen de verhalen waarin Machiavelli beschrijft hoe hij ’s avonds op zijn hoeve in San Casciano zijn stoffige kledingstukken ruilde voor koninklijke gewaden, om zo op gepaste wijze binnen te reden in zijn studeerkamer – “het domein van de mannen der Oudheid”. Hij liet zich inspireren door het klassieke, maar zijn primaire inspiratie haalde Machiavelli niet uit wat anderen schreven, maar uit de eigentijdse gebeurtenissen die hij om zich heen kon waarnemen.

Machiavelli was niet te benauwd om een ander pad in te slaan en had het lef om de geldende traditie in vraag te stellen. Het zegt iets over de relatie tussen de titel en de opzet van het boek. Beeckman nodigt ons uit te denken als Machiavelli en om in onze omgang met hedendaagse gebeurtenissen voorbij het autoriteitsargument te durven kijken. Machiavelli als methode, quoi.

Soms wil je iets minder ‘Machiavelli als influencer’ en iets meer kritische reflectie over zijn conceptenapparaat

In dit boek vindt u dus meer Michael Corleone dan Savonarola, meer Twitter en Hollywood dan De’ Medici en Cesare Borgia. Dat is fascinerend, maar tegelijk ook een beetje jammer. Machiavelli, dat is Savonarola, dat is Firenze, dat is al wat echoot naar een zo dramatisch opwindende periode dat het toch wat sneu is dat die echo overstemd wordt door bedenkingen over klimaatjongeren en gilets jaunes.

Dat neemt echter niet weg dat Beeckman een vlot lezend narratief presenteert waarin ze op mooie wijze Machiavelli’s denken relevant maakt voor het heden. Soms is dat misschien wat overspannen. Soms wil je als lezer misschien iets meer argumentatie dan hedendaagse illustraties. Soms iets minder ‘Machiavelli als influencer’ en iets meer kritische reflectie over zijn conceptenapparaat. Maar ook dat neemt niet weg dat er in dit conceptenapparaat bijzonder veel relevantie en perspectief schuilt om te blijven inspireren.

Om de vertaalslag te maken van het 15e/16e-eeuwse Firenze waaraan Machiavelli deelnam naar het 21e-eeuwse mondiaal dorp, betrekt Beeckman nog heel wat andere filosofen. En ook daar valt op: meer Chantal Mouffe en Hannah Arendt dan Aristoteles en Cicero.

Veel Arendt trouwens (heel veel). Als de Engelse kardinaal Reginald Poe in 1539 in Il Principe van Machiavelli ‘de vinger van Satan herkende’, dan herken ik in Machiavelli’s lef van Beeckman ‘de vinger van Arendt’. En dat is helemaal niet erg. Dit boek snijdt heel wat verschillende filosofische perspectieven aan. Iemand als Machiavelli, die van perspectivisme hield, zou daar vermoedelijk geen problemen mee hebben.

Met een beetje goede wil kan men Machiavelli’s lef zelfs opnemen in het lijstje van filosofische werken dat bijdraagt aan de zoveelste heropleving van de deugdethiek – zij het dan wel met het bijzondere voorbehoud dat Machiavelli’s virtù (deugd) een enigszins eigenzinnige weergave is van wat het betekent om deugdzaam te handelen.

Dit boek is een aanrader voor wie geïnteresseerd is in politieke filosofie en maatschappijkritiek

Een cruciaal stuk – en voor mij één van de spannendste – komt ongeveer halverwege het boek wanneer Beeckman samen met Machiavelli op zoek gaat naar gronden om (politieke) autoriteit te rechtvaardigen. Er volgen boeiende reflecties over de verhouding tussen macht en autoriteit, en over de relatie tussen roem, ressentiment en sterfelijkheid. Wat dat laatste betreft: Maradona was nog niet gestorven bij het ter perse gaan van dit boek.

Dit boek is een aanrader voor wie geïnteresseerd is in politieke filosofie en maatschappijkritiek. Ook wie op zoek is naar een behapbare inleiding in Machiavelli, vindt een goede kandidaat in Machiavelli’s lef. Al voeg ik daar graag aan toe dat het bijzonder bevredigend is om de werken van Machiavelli zelf ter hand te nemen. Hij is een helder en zeer geestig schrijver.

Wat Beeckman met hem doet is prikkelend en al even helder. Dit is een toegankelijk boek dat – zonder enige negatieve bijklank – een machiavellistisch licht doet schijnen over de gebeurtenissen waaraan wij vandaag deelnemen. Bij Beeckman is alles inderdaad politiek, al mag het soms misschien nóg iets minder luchtig.

Dit boek werd genomineerd voor de Socratesbeker van 2020. Deze prijs wordt ieder jaar uitgereikt aan de auteur van het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek. Benieuwd naar de andere genomineerden? Klik hier voor meer recensies.

Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend