Door Martha Kemper (masterstudent Filosofie, Radboud Universiteit Nijmegen)
Ondraagbare pijn. Niemand lijkt je serieus te nemen. “Je hebt iets verkeerds gegeten”, zegt de arts. Later blijkt dat het weeën waren en dat je twee tumoren hebt, groter dan je baby. Het overkwam Tressie McMillan Cottom. Haar kind overleed kort na de bevalling. “Als u maar weet dat wij niets konden doen, want u had ons niet verteld dat u weeën had”, kreeg ze te horen van de verpleegkundigen.
Ze wist niet dat ze weeën had. Ze had drie dagen lang zóveel pijn dat ze niet langer dan een kwartier kon slapen. Dat het weeën waren, bleek pas uit een echo die de artsen uiteindelijk met tegenzin maakten. Haar klachten werden niet serieus genomen, en de artsen vonden de echo onnodig. Ze had gewoon iets verkeerds gegeten, ze stelde zich aan.
“Wijven zijn gek”, luidt het beroemde citaat van Plato
Waarschijnlijk had McMillan Cottom een betere behandeling gekregen als ze geen vrouw van kleur was geweest, maar een witte man. Te veel vrouwen lijden onder het feit dat medisch personeel hen anders behandelt dan mannen. We moeten af van genderongelijkheid in de gezondheidszorg, want er hangen letterlijk levens van af. Tegelijkertijd pleit ik voor méér genderongelijkheid in de gezondheidszorg. Hoe dat zit, daar kom ik later op terug.
Getuigenisonrecht
“Wijven zijn gek”, luidt het beroemde citaat van Plato. De feministische auteur Caroline Criado Perez schrijft dat we de neiging hebben om vrouwen niet te geloven wanneer ze zeggen dat ze last hebben van pijn, maar hen voor gek te verklaren. Dat blijkt onder andere uit een onderzoek uit 2016 van de University of Sussex.
Vrouwen hebben vaker dan mannen te maken met artsen die vinden dat ze overdrijven of te emotioneel zijn. Ze staan tegenover artsen die hun pijn niet serieus nemen en/of niet behandelen. Hun woorden worden als minder geloofwaardig gezien dan die van mannen, enkel vanwege stereotypen. Er heerst bovendien een idee dat mannen stoïcijnser zijn dan vrouwen. Of deze aanname klopt, maakt niet uit. Het betekent dat medisch personeel de pijnklachten van mannen serieuzer neemt dan die van vrouwen.
Dergelijke genderongelijkheid resulteert in wat filosofe Miranda Fricker ‘getuigenisonrecht’ noemt: mensen geloven je niet, puur en alleen vanwege je uiterlijke kenmerken. Vrouwen van kleur, zoals McMillan Cottom, hebben nog vaker te maken met getuigenisonrecht dan witte vrouwen. Volgens filosofe Kate Manne is het aannemelijk dat dit onrecht ook non-binaire personen en niet-bevoorrechte mannen treft.
Mannen zijn de norm
Toch pleit ik ook voor meer genderongelijkheid in de gezondheidszorg. Het is immers belangrijk om biologische verschillen te erkennen. Voor medisch personeel en docenten is het cisgender mannenlichaam de standaard. Het vrouwenlichaam en haar symptomen zijn atypisch.
Vrouwen moeten typisch mannelijke symptomen vertonen om een geschikte behandeling te krijgen
Dat idee gaat terug tot de oude Grieken. Aristoteles zag het vrouwelijke lichaam als een “verminkt mannenlichaam”, een “binnenstebuiten gekeerde man”. In die tijd zag men het mannenlichaam als een ideaal dat vrouwen niet konden bereiken.
Ook voor de huisarts van vandaag zijn mannelijke symptomen vaak – bedoeld of onbedoeld – de norm. Vrouwen moeten typisch mannelijke symptomen vertonen om een geschikte behandeling te krijgen. Dit verschijnsel, genaamd het Yentl-syndroom, zorgt er bijvoorbeeld voor dat het sterftecijfer na een hartaanval bij vrouwen hoger is dan bij mannen. De huisarts herkent een hartaanval simpelweg minder vaak bij vrouwen, omdat de symptomen afwijken van wat typisch het geval is bij mannen.
Corona en medisch onderzoek
Nu we coronavaccins toedienen in Nederland, is het des te belangrijker dat we ons afvragen in hoeverre er onderzoek is gedaan naar het effect van die vaccins op vrouwen. Vrouwen blijken namelijk ondervertegenwoordigd te zijn in het onderzoek naar medicijnen tegen het coronavirus, terwijl we weten dat het ziekteverloop bij mannen anders is dan bij vrouwen. Zou het niet wenselijk zijn de behandeling hierop aan te passen?
Onderzoekers richten zich te weinig op vrouwenlichamen. Vrouwenlichamen zouden te variabel en te complex zijn, en daardoor te duur om onderzoek naar te doen. Als vrouwen dan toch betrokken worden bij onderzoek, gebeurt dat meestal wanneer hun hormoonspiegels het allerlaagst zijn, kortom: wanneer ze het meest op mannen lijken.
We moeten gelijk behandeld worden, maar we zijn niet gelijk
Waarom houden onderzoekers geen rekening met de invloed van de menstruatiecyclus? Het is toch niet zo dat vrouwen in het echte leven ook alleen medicatie gebruiken wanneer hun hormoonspiegels het allerlaagst zijn? Waarom lijkt het minder belangrijk om het vrouwenlichaam te onderzoeken?
Belangrijk om hieraan toe te voegen is dat ook binnen de groep fundamentele verschillen voorkomen. Voor trans vrouwen kan een standaardopvatting over het menselijk lichaam bijvoorbeeld bijzonder nadelig zijn. Lichamen van transgender, non-binaire en intersekse personen, maar ook lichamen van menstruerende en zwangere mensen, moeten in medische onderzoeken meegenomen worden. Dus: meer genderongelijkheid.
De paradox
Filosofe Griet Vandermassen maakt in haar boek Dames voor Darwin korte metten met gelijkheidsfeminisme: de feministische golf waarbij aanhangers stellen dat sekseverschillen klein zijn en vooral het product van socialisatie. Volgens Vandermassen zijn mannen en vrouwen biologisch gezien juist erg verschillend. Verschillend qua gedrag, psychologie en fysiek.
Het is beter om die verschillen te erkennen. Wat mij betreft zijn vrouwen daar meer mee geholpen dan met het ontkennen van die verschillen. Dit is nu precies de paradox: we moeten gelijk behandeld worden, maar we zijn niet gelijk.
Hoe lossen we dit op? Het is ethisch moeilijk verdedigbaar om vrouwenlichamen minder te betrekken bij medisch onderzoek. Er moet meer aandacht zijn voor biologische verschillen tussen vrouwen en mannen, maar ook voor (onbewuste) vooroordelen van medisch personeel bij de behandeling van patiënten. Dit is op te lossen door betere educatie voor geneeskundestudenten. Mijn advies is: streef naar persoonsgerichte zorg en betrek alle lichamen (in al hun hormonale staten!) bij medisch onderzoek.
Verder lezen
Caroline Criado Perez, Onzichtbare Vrouwen. Prometheus.
Griet Vandermassen, Dames voor Darwin: over Feminisme en Evolutietheorie. Houtekiet.
Kate Manne, Man & Macht: hoe Mannelijk Privilege Vrouwen Schaadt. Atlas Contact.
| Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie. |
Zou ik mogen vragen waar het ‘beroemde’ citaat van Plato vandaan komt? Het is mij onbekend en zonder context lijkt het mij problematisch dit citaat als ‘het voorbeeld’ voor genderongelijkheid in Plato’s denken te gebruiken.
Het komt uit de Timaeus en Plato gebruikte het zelf ook in de context van de geneeskunde, dus het past perfect in deze blog. Los daarvan lijkt het mij problematisch dat dit een eerste reactie is op een blog zoals deze. Martha snijdt een relevant en pijnlijk onderwerp aan waar duidelijk nog een taboe op ligt. Laten we het daarover hebben in plaats van de precieze woorden van een filosoof van wie we sowieso al wisten dat hij vrouwonvriendelijk was.
Meer bronnen zouden nogal gepast zijn.. nu is dit artikel gewoon een aaneenschakeling van stellingen, volgend op 1 anekdote (zonder bronvermelding).
Het is dan ook geen artikel, het is een blog. En hoewel ik ook een voorstander ben van nauwkeurige bronvermelding, is een blog wel van een iets andere aard dan een academisch artikel.
“Dat blijkt onder andere uit een onderzoek uit 2016 van de University of Sussex.”
In die zin wordt met “dat” bedoelt: Dat we (…) vrouwen niet geloven wanneer ze zeggen dat ze last hebben van pijn, maar hen voor gek te verklaren.”
De link is naar een onderzoek van Sussex, uit 2016, maar gaat over gender stereotypering van baby’s, waarbij een hoger/scheller huilgeluid wordt toegeschreven aan een meisje. Het gaat een beetje ver om dat als onderbouwing te gebruiken dat we vrouwen voor gek verklaren, in plaats van geloven dat ze last hebben van pijn.
Gelijke behandeling, ja.
Maar aub ook de verschillen willen zien en honoreren. Feminisme als doel is inmiddels achterhaald als ongenuanceerd.
Laten we de verschillen vieren, niet wegpoetsen. Voorlopig de achterstanden die vrouwen en mannen hebben opgelopen inhalen. Verder de juiste man/vrouw op de juiste plek.