Door Barbara Bziuk (Universiteit Utrecht)
Ben je verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden in kledingfabrieken in Bangladesh? Voor extreem weer in de wereld als gevolg van klimaatverandering? Jij bent niet de oorzaak van deze gebeurtenissen of verschijnselen, noch heb je er moreel schuld aan. En toch ben je er, volgens de Amerikaanse filosoof Iris Marion Young, op een bepaalde manier verantwoordelijk voor.
Bij sommige maatschappelijke problemen, zoals sweatshop-arbeid, klimaatverandering of dakloosheid, is verantwoordelijkheid een ingewikkelde puzzel: geen enkele persoon veroorzaakt deze problemen individueel; geen enkele persoon kan ze individueel verlichten. Ze ontstaan als gevolg van sociale processen die worden ondersteund door overheidsbeleid, institutionele en informele normen. In dit soort gevallen, zegt Young, deelt iedereen die sociaal verbonden is met dergelijke processen, de verantwoordelijkheid voor die processen.
Sociale verbondenheid kan ontstaan door verschillende alledaagse activiteiten. Kleding kopen bij H&M verbindt consumenten met sweatshop-arbeid. Autorijden of vlees eten verbindt iemand met klimaatverandering. Deze acties lijken op zichzelf onproblematisch. Toch kunnen ze ernstige gevolgen hebben wanneer ze systematisch worden uitgevoerd door talloze individuen over de hele wereld. Daarom is iedereen ‘politiek verantwoordelijk’ voor het onrecht dat hij of zij veroorzaakt.
Politieke verantwoordelijkheid moet burgers aanzetten tot actie
Gezien onze specifieke omstandigheden, kan het voor velen van ons redelijk of zelfs de enige optie zijn om bijvoorbeeld kleding bij H&M te kopen of vlees te eten. Normaal gesproken beoogt ook niemand de negatieve gevolgen van deze acties. Politieke verantwoordelijkheid is dus niet hetzelfde als morele verantwoordelijkheid of wettelijke aansprakelijkheid. Ze is eerder toekomstgericht en moet je tot actie aanzetten. Je handelt naar je politieke verantwoordelijkheid door samen met anderen actie te ondernemen om problematische processen te veranderen.
Dit kan op verschillende manieren. Je kunt je bijvoorbeeld aansluiten bij een beweging die bedrijven onder druk zet om de arbeidsomstandigheden in hun fabrieken te verbeteren of naar een Fridays for Future-demonstratie gaan.
Zo verbindt Young politieke filosofie met dagelijkse strijd voor rechtvaardigheid en nodigt ze je uit om je eigen rol in wereldwijde patronen van onrechtvaardigheid te heroverwegen.
Verder lezen
Young, Iris Marion. 2011. Responsibility for Justice. Oxford: Oxford University Press.
Deze ode werd ook gepubliceerd in Wijsgerig Perspectief (nr. 2 2022). De fysieke editie is hier te koop.
| Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie. |
Het zijn inderdaad collectieve problemen, maar die zouden primair ook collectief moeten worden opgelost en wel bij en door de veroorzakers van het probleem.
Dus via internationale organen, regeringen, politieke partijen, productiesectoren, werknemers organisaties, importeurs/exporteurs, consumentenorganisaties.
Individuele actoren zoals consumenten hebben hiervan weinig informatie, alleen de minderheid van goed geïnformeerden weten wat er speelt. Die kunnen reputatieschade aanbrengen aan de veroorzakers, als deze uiteindelijk niet hun verantwoordelijkheid nemen. Hiermee hanteren individuen een effectief collectief wapen.