Door Bert van de Ven (Tilburg University)

Vandaag gaat het dan eindelijk van start, het WK voetbal in Qatar. Inmiddels is er al zoveel over geschreven en gepraat dat je dit stukje misschien met een zucht van vermoeidheid over wilt slaan. Je hebt immers waarschijnlijk al lang voor jezelf bepaald hoe je er tegenover staat. Toch hoop ik degenen die overwegen het WK te boycotten, maar die nog twijfelen, over de streep te trekken.  

Op de hoogte blijven? Volg ons op Twitter, Facebook en Instagram.

Het belangrijkste argument voor een boycot is dat je niet moet willen bijdragen aan het succes van een evenement dat geleid heeft tot de dood en verminking van vele arbeiders. Dit gaat niet over enkele incidenten. De arbeiders die de stadions hebben gebouwd zijn systematisch uitgebuit en moesten werken in een onveilige werkomgeving. Niet alleen zijn bouwvakkers van stellages gevallen, maar ze zijn ook gestorven door uitdroging en uitputting. Daarnaast heeft een groot aantal bouwvakkers blijvend ernstige gezondheidsschade opgelopen als gevolg van de slechte arbeidsomstandigheden.

Ondanks de aanzwellende kritiek weigert Qatar mee te werken aan objectief onderzoek naar de misstanden. Waar Qatar wel medewerking heeft verleend, houdt het de publicatie van de onderzoeksresultaten tegen en maakt het critici van het WK zelfs monddood door ze op te sluiten of te intimideren.

Stilzwijgende medeplichtigheid

Volgens een morele norm uit de bedrijfsethiek ben je stilzwijgend medeplichtig aan een schendig van de mensenrechten wanneer je ervan profiteert. Ook als je als bedrijf niet direct bijdraagt aan de bouw van de stadions, dan nog kan het zijn dat je profiteert van het WK, bijvoorbeeld omdat je als omroep de uitzending van de wedstrijden verzorgt, of omdat je als supermarkt reclame maakt voor het evenement.

Het WK in Qatar zou er niet zijn zonder alle mensen die ervan profiteren

De gedachte achter deze norm is dat het product of de dienst – in dit geval het WK in Qatar – niet zou bestaan zonder de mensen die ervan profiteren. Zij zijn de commerciële bestaansvoorwaarde ervoor. Deze medeplichtigheid is alleen te rechtvaardigen als je duidelijk maakt dat jouw betrokkenheid bij het evenement kan bijdragen aan een verbetering rondom de mensenrechtenschending. Aangezien het leed in Qatar al grotendeels is geschied, is de kans op een positieve bijdrage inmiddels te verwaarlozen.

Deze norm kun je ook toepassen op ons, potentiële kijkers naar de wedstrijden. Normaal zou je wellicht overwegen om een aantal wedstrijden te bekijken voor je eigen plezier, misschien niet eens omdat je van voetbal houdt, maar omdat je zin hebt in een gezellig feestje. Maar voor een kijker geldt hetzelfde als voor bedrijven. Als je kijkt naar de wedstrijden ben je stilzwijgend medeplichtig aan de schending van mensrechten en de gevolgen die dat had voor de arbeiders in Qatar.

Klinkt dat als een te sterke conclusie? Laten we even kijken naar de meest gehoorde smoesjes.

Geen effect

Smoesje 1: het heeft geen zin om het WK te boycotten, aangezien de meerderheid toch kijkt. Boycotten heeft daarom geen effect.

Ontkrachting: als iedereen het WK zou boycotten, zou de FIFA wel twee keer nadenken voordat ze een WK organiseren in een land dat een slechte staat van dienst heeft op het gebied van arbeidsomstandigheden. Bovendien is het feit dat anderen iets doen wat moreel gezien dubieus is, niet een goede reden om het dan ook maar te doen.

Hypocrisie

Smoesje 2: als we het WK boycotten, moet je consequent zijn en ook geen gas uit Qatar willen kopen, of kleding die gemaakt is met behulp van kinderarbeid of door mensen die onder slechte arbeidsomstandigheden werken.

De ethische consument die in alle opzichten consequent mensenrechten respecteert, bestaat niet

Dit is een argument dat bekend staat als whataboutism. Er is altijd nog wel een misstand die om soortgelijke redenen om actie vraagt. Aangezien het onmogelijk is om in deze wereld je handen 100 procent in onschuld te wassen, is het zinloos, pure willekeur, of zelfs hypocriet om alleen het WK te boycotten.

Tegenargument: het vervelende is dat dit argument, ondanks dat het logisch incorrect is, op een teer punt wijst. De ethische consument die in alle opzichten consequent mensenrechten respecteert, bestaat niet. Het gaat erom wat je met dit gegeven doet. Kies je ervoor om dan maar niets te doen, dan is je houding uiteindelijk cynisch. Je weet dat wat je doet niet deugt, maar zo is het leven nu eenmaal. Als je besluit om toch zo goed en kwaad als het gaat soms de ergste morele schuld te vermijden, dan is een boycot van het WK voetbal in Qatar een waardige kandidaat. Niet omdat de wereld er op slag door verandert, maar omdat het goed is om te doen.

Bert van de Ven is docent hedendaagse filosofie en bedrijfsethiek aan Tilburg University.

Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie.

Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend