Door Bij Nader Inzien (redactie)

Het idee van ouder worden brengt voor veel mensen onzekerheden en vragen met zich mee. Hoe ziet je belevingswereld er dan uit? Hans-Georg Eilenberger onderzoekt die vraag in zijn PhD-project over leeftijd en bestaan. Hij is een van de zes promovendi die namens Bij Nader Inzien zijn onderzoek presenteert op het Brainwash Festival (27 oktober), onder het overkoepelende thema: ‘Kijken voorbij de norm.’ We maken kennis met hem aan de hand van drie vragen.

Op de hoogte blijven? Volg ons op Twitter, Facebook en Instagram.

Welke vraag wordt volgens jou te weinig gesteld?

Als mens ben ik eindig en radicaal afhankelijk van anderen. Hoe moet een leven eruitzien dat doordrongen is van dit besef? Gedurende mijn onderzoek naar de fenomenologie van ouderdom werd het steeds moeilijker om deze vraag uit de weg te gaan. Ieder ouder mens dat ik interviewde, leefde op zijn eigen manier toe naar een antwoord. Hun verhalen over verandering, kwetsbaarheid en verlies werkten als een vergrootglas waardoor ik naar mijn eigen leven ben gaan kijken. Het ongemak dat ik hierbij voelde, weerspiegelt de gangbare fantasieën van een zelfredzaam, autonoom individu.

Stilstaan bij mijn eindigheid heeft mijn leven een andere draai gegeven

Als kinderen van het neoliberale tijdperk zijn we ondernemers van onszelf. We voelen ons in ons binnenste aangetast door de insinuatie dat onze projecten, verlangens en consumptie begrensd zouden zijn. Hierdoor is de existentiële kant van het ouder worden nauwelijks bespreekbaar – terwijl daar juist een krachtige bron van betekenis schuilt. Stilstaan bij mijn eindigheid en afhankelijkheid heeft mijn leven een andere draai gegeven.

Ondanks de grote verschillen tussen mijn gesprekspartners kwam het belang van gemeenschap, intimiteit en verbondenheid in alle interviews naar voren. Hun verhalen zetten me aan het denken over de mensen die mij zouden bijstaan in het laatste deel van mijn leven. Wie zou mijn pyjama naar het ziekenhuis brengen? Bij wie zou ik terechtkunnen als de laatste illusies van zelfredzaamheid sneuvelen?

Voor mij is dit perspectief niet droevig, maar juist verruimend. Als ik vanuit eindigheid en afhankelijkheid naar de ouderdom kijk, vind ik nu allerlei mogelijkheden voor verbinding. Ik zie mijn toekomst dan door de levens van mijn dierbaren.

Hoe kijk jij voorbij de norm?

Voor mij is het punt niet zozeer om ‘voorbij de norm’ te kijken, maar om grip te krijgen op de normen en vooroordelen die onze wereld al structureren. Het stigma rond ‘oud zijn’ is ontzettend hardnekkig. Er wordt veel geschreven over de obsessie met jeugd in onze cultuur, maar er is weinig aandacht voor de subtiele, alledaagse vormen van leeftijdsdiscriminatie.

Het is lastig om je bewust te worden van ingebakken normen

In de collectieve waarneming is het oudere lichaam een afwijking, want er is een impliciete norm die het uiterlijk en de ervaring van een bepaalde groep (laten we voor het gemak zeggen: witte, masculiene, able-bodied mannen van middelbare leeftijd) centraal stelt. Het is lastig om je bewust te worden van ingebakken normen, laat staan ze te ontmantelen. Grip krijgen op de werking van stigmatiserende normen betekent voor mij in eerste instantie bewustwording. Deze bewustwording is echter niet het werk van een individu, maar onderdeel van een collectief politiek proces – een proces dat niet stopt bij het opdoen van kennis maar gericht is op de verandering van de sociale werkelijkheid.

Heb je een lees-, kijk- of luistertip voor onze lezers die meer willen weten over stigmatisering?

De levens van ouderen zijn ongelofelijk divers en spelen zich af op het kruispunt van verschillende identiteiten. Voor mijn onderzoek heb ik me verdiept in de ervaringen van roze ouderen, dat zijn oudere mensen die horen bij de lhbtqia+-gemeenschap. Veel roze ouderen hebben hun hele leven te maken gehad met stigmatisering en moesten daardoor alternatieve levensvormen ontwikkelen. De enorme veelkleurigheid van hun verhalen komt mooi naar voren in de roman Mr Loverman van Bernardine Evaristo, die draait om een Londenaar met Caribische roots die op late leeftijd uit de kast komt. Voor de Nederlandse context kan ik de boeken van Eveline van de Putte van harte aanbevelen, Stormachtig Stil en Nieuwe Namen, waarin zij levensverhalen van roze ouderen heeft verzameld.

Hans-Georg Eilenberger is promovendus aan Tilburg University en doet onderzoek naar de betekenis van ouder worden en de veranderingen die dat met zich meebrengt. Voordat hij in de filosofie dook, studeerde hij rechten en Chinees. Hans-Georg zal namens Bij Nader Inzien zijn onderzoek presenteren op het Brainwash Festival (27 oktober).


Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie.

Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend