Door Bas Keemink ()

Door Bram Medelli (Tilburg University)

Taylor Swift, wie kent haar niet? Het is een beetje gênant om toe te geven, maar wij dus. Natuurlijk hadden we haar naam weleens gehoord, maar dan vooral doordat Kanye West in zijn muziek, op nogal respectloze wijze, beweert dat hij haar beroemd heeft gemaakt. Verder dan dat kwamen we eerlijk gezegd niet. Des te nieuwsgieriger werden we toen Tilburg University ons vroeg om een aflevering over Taylor Swift en filosofie te maken voor de podcast Tilia. 

Wat bleek? De halve wereld is in de ban van Swift en dat is inmiddels ook overgewaaid naar de academische wereld. Filosoof Sigrid Wallaert schreef in mei al op Bij Nader Inzien over de vakken en symposia over de hele wereld die zich toewijden aan Swift. Ze noemt deze academische interesse de Swiftian Turn. Twee jaar geleden kreeg de zangeres zelfs een eredoctoraat van New York University. 

Als Taylor Swift een filosoof is, waarom dan niet de rappers J. Cole en Kendrick Lamar?

Tijdens ons vooronderzoek voor de podcast kwamen wij er dan ook wel achter: the hype is real. En toen we ter voorbereiding van de aflevering met filosoof en ‘Swiftie’ Catherine Robb afspraken, vertelde ze enthousiast over het boek Taylor Swift and Philosophy dat ze samen met filosoof Georgina Mills samenstelde. Ze schreef hiervoor ook het essay Is Taylor Swift een filosoof? waarin ze uitlegt waarom zij denkt van wel. 

De popster en de filosoof 

Alleen al onder filosofen is er weinig consensus over de definitie van de term ‘filosofie’. Het is dan ook moeilijk om vast te stellen of iemand een filosoof is. Robb maakt in eerste instantie gebruik van het ‘alledaagse begrip van filosofie’, dat verwijst naar wijsheden en waarden die advies geven over hoe te leven. Aan de hand van deze definitie is Swift, aldus Robb, een filosoof. Ze laat zien hoe Swift al op haar debuutalbum wijsheden deelt over hoe je kan omgaan met een onzekere toekomst, zoals op haar nummer A Place in This World. Daarnaast geeft ze in haar muziek, interviews en speeches life hacks over het leven, de liefde en vrouw zijn. Wanneer we deze zien als wijsheden over hoe een goed leven te leiden, dan hebben we schijnbaar te maken met een filosoof. 

Toch is Robb nog niet helemaal overtuigd. Er is volgens haar nog iets nodig om iemand een filosoof te noemen. Ze volgt hier het standpunt van filosoof Julian Baggini die zegt dat filosofie een wijsheid niet blindelings accepteert, maar systematisch onderzoekt. En inderdaad, Taylor Swift onderzoekt vanuit verschillende perspectieven de stereotypes waar vrouwen mee te maken krijgen. Ze doet dit niet alleen vanuit een persoonlijk perspectief maar ook vanuit fictieve karakters. Hiermee voorziet ze haar luisteraars niet alleen van tips of wijsheden, maar onderzoekt ze systematisch gendervraagstukken. 

Lamar en Cole bevragen ze hoe het is om een Afro-Amerikaanse man te zijn in een Euro-Amerikaanse dominante cultuur

Alleen al vanwege Robbs enthousiasme gaan we helemaal met haar mee. Maar we vroegen haar ook: als Taylor Swift een filosoof is, waarom dan niet de rappers J. Cole en Kendrick Lamar? “Uh, sorry, wie?” reageert Robb. Wij kijken elkaar wat geschrokken aan en vragen haar of ze niets heeft meegekregen van de beef tussen Drake en Kendrick Lamar, maar ze wist niet waar we het over hadden. Vervolgens zoekt ze J. Cole op Spotify op en zegt, “No Role Modelz, Wet Dreamz, MIDDLE CHILD, ja, dat zijn wel titels die filosofisch interessant kunnen zijn!” 

Robb geeft dus toe dat het legitiem is om ons af te vragen of ook andere (pop)sterren filosoof genoemd kunnen worden. Ze pleit ervoor om ook andere stemmen de filosofie in te trekken die een bepaald perspectief vertegenwoordigen. Daarom schuiven wij graag J. Cole en Kendrick Lamar naar voren als filosofen. 

De gospel van de zelfliefde

Net als Swift reflecteren deze rappers op hun omstandigheden, zowel vanuit persoonlijk perspectief als met fictieve karakters. Hiermee bevragen ze hoe het is om een Afro-Amerikaanse man te zijn in een Euro-Amerikaanse dominante cultuur.

Kendrick laat bijvoorbeeld op zijn eerste album Section.80 zien hoe de dominante Euro-Amerikaanse cultuur een negatief beeld verspreidt van mensen met een donkere huidskleur. Op zijn album To Pimp a Butterfly zet hij zich af van dit negatieve beeld door de confrontatie aan te gaan met Lucy, een karakter dat de duivelse hebzucht van Amerikaanse platenlabels verbeeldt, en Uncle Sam, die de structureel racistische Amerikaanse overheid vertegenwoordigt. Cole doet iets soortgelijks in zijn nummer Neighbors, waarin hij verhaalt dat zijn buren denken dat hij een dealer is. 

Het is begrijpelijk dat Lamars nummer Alright een strijdlied van de Black Lives Matter-beweging werd

Bovendien ervoeren beide rappers als Afro-Amerikaan in hun jeugd een gebrek aan rolmodellen. Cole laat dit mooi zien met zijn nummer No Role Modelz. Hij verwijst hier onder andere naar ‘uncle Phil’ van de serie The Fresh Prince of Bel-Air als voorbeeld van een vaderfiguur die veel Afro-Amerikaanse jongeren missen. Zowel Kendrick als Cole proberen vanuit hun positie die leegte op te vullen. 

Kendrick doet dit door een positief ideaal neer te zetten op To Pimp a Butterfly. Hij spreekt Zwarte Amerikanen toe vanuit de gewelddadige en achtergestelde plek die zij als thuis beschouwen, of dat nou Compton of de VS in het algemeen is. Tegelijkertijd spreekt hij zich uit tegen geweld en voor het overwinnen van negatieve gevoelens om uiteindelijk ‘I love myself’ te roepen en zelfliefde te prediken. Op het nummer Love Yourz van J. Cole voegt hij hieraan toe dat het vergelijken van je leven met anderen geen zelfliefde oplevert en tegenslagen onderdeel zijn van de zoektocht naar geluk en voorspoed. 

Hoop en strijd 

Cole en Lamar volgen hierin het advies dat revolutionaire filosoof Frantz Fanon gaf aan de oorspronkelijke inwoners van ‘Frans’ Algerije. In De Verworpenen der Aarde schrijft hij dat de gekoloniseerde artiest die voor zijn volk schrijft het verleden moet gebruiken om een toekomst te openen. Het moet een uitnodiging zijn tot actie en een basis voor hoop. 

In het nummer Alright doet Lamar precies wat Fanon omschrijft. Met teksten over historisch politiegeweld en de strijd voor gelijke rechten geeft hij uitdrukking aan de band tussen Afro-Amerikanen. Hij geeft daarmee vorm aan de Afro-Amerikaanse cultuur, niet door zich te beroepen op een abstracte geschiedenis, maar juist door te focussen op de concrete leefwereld van zijn gemeenschap. Het is daarom begrijpelijk dat Alright een strijdlied van de Black Lives Matter-beweging werd. Bij verschillende protesten tegen politiegeweld kon je de hook gescandeerd horen worden.

Sommige filosofen zullen al bekend zijn met de oeuvres van Cole en Kendrick. Net als Swift combineren ze filosofische reflectie en muziek met een brede aantrekkingskracht aan de hand van zowel persoonlijke ervaringen als fictieve karakters. Toch zijn er meer publicaties over Swift dan over Lamar. Het is duidelijk dat hij en Cole filosofisch interessant zijn. Het enige wat wij ons nog afvragen is, waar blijft het eerste (Nederlandse) filosofiesymposium over J. Cole en Kendrick Lamar?

Bas Keemink en Bram Medelli zijn beiden afgestudeerd in de filosofie aan Tilburg University, en hosten de podcasts Ik zie, ik zie, filosofie! en Tilia. 

Illustratie door Ester Smits.