Door Jurrien Hamer (Rathenau Instituut)
De Brexit laat zien dat Europa verandert. De afgelopen decennia werd Europa gedomineerd door politieke en economische elites, die via uitgekiende lobbystructuren en machtige financiële instituties een sterk liberale samenleving afdwongen. Overheden moesten kleiner, de markt moest groter en economische groei was koning. Maar de wind is gaan draaien. Volgens zo ongeveer ieder gezaghebbend economisch instituut was een Brexit macro-economisch dom – en toch kozen de Britten overtuigend voor een scheiding. Of zoals UKIP-leider Nigel Farrage zei:
‘it’s a victory […] against big merchant banks, against big businesses and against big politics’.
De invloed van de financiële elite legde het af tegen een volksbeweging die zijn land terug wilde. Kapitalistische globalisering is dus out, ouderwets nationalisme is weer in. Dat is vrij treurig. Een herboren nationalisme gaat de fouten van globalisering namelijk niet goedmaken. Integendeel: het zou best eens erger kunnen worden.
Want waar migranten in een neoliberale wereld nauwelijks onderdak krijgen, worden ze in een nationalistische wereld gehaat en verdreven. En waar banken en grootkapitalisten in een neoliberale samenleving vrij spel hebben, ontbreekt in een nationalistische wereld de internationale samenwerking om hier iets aan te doen.
Eenmaal grondig verpest door de ene kapitale fout, leveren we ons dus over aan de volgende. Bang voor de consequenties van een meedogenloze wereld, verbergen we ons nu achter de dijkjes – en wordt de wereld nog iets meedogenlozer.
Terwijl alleen effectieve internationale solidariteit, gegenereerd door mensen van alle rangen en standen, waar dan ook en van welke kleur of snit dan ook, de wereld een beetje uit de drup haalt. Maar daar wordt consequent niet voor gekozen. Dat krijgen progressieve politici nog steeds niet uitgelegd.
In plaats daarvan leven we in angsttijden, waarin velen – en vooral veel ouderen – verlangen naar een nostalgisch wondermiddel dat ons terugvoert naar rustig boerderijtje, ergens verstopt achter wat beuken en berken, waar alleen lieve mensen met dezelfde culturele achtergrond rondlopen, en waar men zich vredig en authentiek kan vervelen.
Een discriminatiesprookje.