Door Gita Deneckere (Hoogleraar Universiteit Gent)
Onlangs was ik te gast in Bar de Beauvoir, een programma op radiozender Klara, live vanuit De Singel in Antwerpen met als thema het feminisme en hoe dat in tijden van #MeToo een gids kan zijn of net niet. Het was een ideale gelegenheid om Le Deuxième Sexe (1949) eindelijk eens echt te lezen. En dat begon al goed: ‘Lang heb ik geaarzeld met het schrijven van een boek over de vrouw. Het is een irritant onderwerp, vooral voor vrouwen, en bovendien is het niet nieuw. Er is al genoeg inkt verspild aan het gekrakeel rond en omtrent het feminisme, laten wij er dus verder, nu die golf vrijwel achter de rug is, maar over zwijgen.’ Dit schreef Simone de Beauvoir in 1949.
Vooral het tweede deel ‘Geleefde werkelijkheid’ is een verrassend actuele analyse van de beroemde stelling dat je niet als vrouw geboren bent, maar vrouw ‘wordt’ door je opvoeding, het huwelijk, het moederschap, het maatschappelijk leven in het algemeen: On ne naît pas femme, on le devient. Aan mannelijke professoren wordt bijvoorbeeld nooit gevraagd hoe ze werk en gezin weten te combineren, voor hun vrouwelijke collega’s is dat tot op vandaag een worsteling.
Prompt bleek ook in het programma zelf hoe actueel de stelling nog is. Leven en werk van de Beauvoir werden immers door relatietherapeute Rika Ponnet al gauw gereduceerd tot de vaststelling dat ze zelf niet ‘gelukkig’ was geworden van haar ‘pact’ met Jean-Paul Sartre. Haar filosofisch en feministisch oeuvre werd direct gekoppeld aan eenzijdige anekdotiek uit haar privéleven. Zij was ‘de mindere’ in het intellectuele koppel en zij was degene die de prijs betaald had voor de seksuele vrijheid die ze beiden propageerden en in de praktijk brachten.
Het kostte me enige moeite om zeventig jaar na datum het blijvend actuele van de Beauvoirs ideeën over de economische onafhankelijkheid van de vrouw te verdedigen. Vandaar dus ook deze kleine ode.
Dit is een aflevering uit de rubriek ‘Een Kleine Ode Aan’. In ongeveer 250 woorden looft een Nederlandse of Vlaamse auteur een al dan niet vergeten filosofisch pareltje.