Door Anthony Longo (Universiteit Antwerpen)
Traditioneel gebruiken we het woord als politiek wapen, maar tegenwoordig uiten velen hun politiek engagement met een klik. Een like, retweet of klik op een link is onderdeel van hoe we ons tegenwoordig positioneren in het publieke debat. Dat baart velen zorgen.
Algoritmes bepalen voortdurend wat we te zien krijgen en wanneer, en sturen zo ook ons klikgedrag. Doordat algoritmes een nauwkeurig profiel van onze voorkeuren en zwakke plekken opmaken, weten ze precies hoe ze ons kunnen manipuleren om al dan niet te klikken op een bepaald bericht. Het Cambridge Analytica-schandaal leerde ons hoe sterk algoritmes zo onze politieke overtuiging kunnen vormen. Als ons klikgedrag niet autonoom is, hoe kan het dan een politieke daad zijn?
Onder deze kritiek schuilt de filosofische vraag wat een politieke daad nu precies is. Gewoonlijk stellen we ons hierbij grootse taferelen voor: een debat in het parlement, de creatie van een nieuwe wet of protestvoeren op straat. Daartegenover stelt een klik weinig voor. Het lijkt te banaal en te alledaags om politiek waardevol te zijn.
Iemand als Michel Foucault zou fronsen bij deze uitspraken. Politiek handelen is volgens hem weerstand bieden tegen bestaande machtsverhoudingen in heel concrete situaties. Machtsrelaties zijn onvermijdelijk onderdeel van het moderne samenleven. Daaraan proberen te ontsnappen heeft weinig zin.
Het bestaan van een volkomen autonome wil, waarop de bovenvermelde kritiek op algoritmes rust, is voor Foucault een illusie. Wel kunnen we creatief leren omgaan met machtsverhoudingen zodra we die onder ogen zien. Zinvolle vormen van verzet bevinden zich altijd op het scherp van de snede, daar waar macht concreet wordt: in het alledaagse leven.
Foucault laat daarmee zien hoe alledaagse interacties onderdeel kunnen zijn van zogenaamde micropolitieke praktijken. Ook een eenvoudige klik kan dan een politieke daad zijn. Meer nog, het is precies omdat ons klikgedrag zo wordt gevormd door machtsverhoudingen, dat verzet tegen die machtsverhoudingen in de vorm van een klik moet plaatsvinden.
Algoritmes zijn machtig omdat ze heel goed zijn in het voorspellen van je klikgedrag. Maar een verrassende klik kan dat algoritme ook op het verkeerde been zetten. Zoek eens meer video’s met tegengestelde inhoud op. Wanneer het algoritme zijn grip op jouw voorkeuren verliest, verliest het ook stap voor stap zijn macht over jou. Op die manier wordt een simpele muisklik een micropolitieke daad.
Anthony Longo is promovendus in de filosofie aan de Universiteit Antwerpen.
Verder lezen
Foucault, Michel. Geschiedenis van de seksualiteit. Vertaald door Jeanne Holierhoek. Amsterdam: Boom, 2018.
Bucher, Taina. If… Then: Algorithmic Power and Politics. New York: Oxford University Press, 2018.
Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie. |