Door Seppe van Bladel (Universiteit Antwerpen)

Op enkele artikelen na werd Don’t Worry Darling, het regiedebuut van Olivia Wilde, veelal beschreven als matig acteerwerk met weinig vernieuwende (feministische) inzichten. Veel diepgang verwachtte ik dus niet, en al zeker geen filosofie. Maar toen ik de film toch besloot te gaan zien, bleek het tegenovergestelde waar. Ik ben geen filmexpert, maar ik kan wel stellen dat de recensies de film filosofisch gezien geen recht doen. Het verhaal zit vol met verschillende complexe filosofische vraagstukken en maatschappijkritiek en nodigt het publiek uit tot broodnodige (zelf)reflectie. Wees gewaarschuwd: er volgen spoilers.

Opstaan. Haar man uitzwaaien. Huishouden. Zonnen. Haar man ontvangen. En opnieuw.

Existentiële vragen

Het verhaal speelt zich af in de jaren 50, in een idyllische stad genaamd Victory. Hoofdpersonage Alice Chambers leeft, net zoals de andere vrouwen in haar gemeenschap, een luxe bestaan zonder zorgen. Haar man Jack Chambers werkt samen met de andere mannen van de gemeenschap aan een geheim project buiten de stad. De vrouwen mogen hier niets van weten.

Opstaan. Haar man uitzwaaien. Huishouden. Zonnen. Haar man ontvangen. En opnieuw. Na verloop van tijd begint Alice zich vragen te stellen over de sleur van haar bestaan. Regisseuse Wilde brengt dit helder in beeld door eenzelfde shot, in kleine variaties, te herhalen. En zo wordt de kijker uitgedaagd om na te denken over één vraag die ons allen aangaat: wat is het doel van dit leven?

Waarom krijgt dit thema nu pas aandacht in een Hollywoodfilm?

Maar er is meer aan de hand. Na enkele bizarre gebeurtenissen begint Alice niet louter vragen te stellen bij de zin van haar leven, maar ook over de aard van de werkelijkheid: leef ik in de ‘echte’ wereld? Bestaat er überhaupt iets zoals de realiteit? Zo brengt Wilde één van de meest fundamentele filosofische vragen terug naar het grote scherm; een vraag die niet altijd even veel aandacht heeft gekregen van Hollywood. Deze filosofische materie kan ingewikkeld en taai zijn. Toch maakt Wilde het thema aantrekkelijk door het te visualiseren.

Kapitalisme staat als onderdrukkend systeem niet los van seksisme

Genotsmiddel

Door het verhaal heen wordt duidelijk dat Alice en Jack zich bevinden in een virtuele werkelijkheid, gebouwd voor mannen die ontevreden zijn over de relatie met hun partner in de echte wereld. Het zet de vrouwen vast in een tijdlus, zonder enige herinnering aan hun vorige leven. Ze leven er blindelings als genotsmiddel voor mannen, zonder enig besef te hebben van de totalitaire controle waaraan ze zijn onderworpen. Kortom, het is een situatie waarin het onmogelijk is om de grenzen van het dagelijks leven te overstijgen.

Een kritische blik op de kapitalistische daily grind of life: eat – sleap – work – repeat. Dat is niet nieuw. Maar wat Wilde goed laat zien is dat kapitalisme als onderdrukkend systeem niet los staat van andere vormen van onderdrukking, zoals seksisme. Don’t Worry Darling laat dat knap zien. Tegelijkertijd roept dit verband de vraag op: waarom krijgt dit thema nu pas aandacht in een Hollywoodfilm? Over Wilde’s intenties zegt dit niets, maar wel over die van de grote bazen in de Amerikaanse filmindustrie.

Gedachte-experiment

Wilde lijkt ook inspiratie te halen uit het bekende gedachte-experiment The Experience Machine van Robert Nozick. Stel dat je de kans krijgt om door wetenschappers aan een machine te worden gebonden die in staat is om een simulatie te creëren, een simulatie waarin je, zonder herinnering aan je vorig leven, een droomleven leidt. Zou jij het doen? Nozick concludeerde dat de meerderheid er niet voor zou kiezen om zich te verbinden aan een dergelijke machine. Hiermee wil hij aantonen dat een plezierig leven niet hetzelfde is als een goed leven.

Wat een vrouw niet weet, schaadt haar niet

Dat inzicht geeft Wilde ook mee. Op een gegeven moment beseft Alice dat ze door toedoen van haar man vast zit in een virtuele werkelijkheid. Jack reageert boos, en vertelt haar dat ze niet moet klagen aangezien ze in die werkelijkheid een plezierig leven zonder zorgen leidt. Zij antwoordt dat hij alles uit haar echte leven heeft afgepakt, inclusief de zaken die geen direct genot opleverden.

Jack weet dat hij in een virtuele werkelijkheid zit; Alice weet dit niet. Maar dat is gerechtvaardigd, want wat een vrouw niet weet schaadt haar toch niet. Wilde laat met haar film zien dat deze gedachte uiteraard nonsens is, en legt hiermee de seksistische en totalitaire logica achter Jacks zogenaamde morele keuzes bloot.

Voor mij is Wilde er in ieder geval in geslaagd om belangrijke thema’s, van existentialisme tot feminisme en maatschappijkritiek, te verwerken in een esthetisch aangename en uitdagende film. En wie denkt dat Hollywood en filosofie niet samengaan, raad ik aan om de film te bekijken en je oordeel te heroverwegen. Don’t Worry, het is echt de moeite waard.

Seppe van Bladel is masterstudent wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen.