Door Sanne van Driel (Promovendus Tilburg University)

Intentionaliteit, de voorafgaande relatie van betrokkenheid op de dingen om ons heen, dat is het kernbegrip van de fenomenologie, zo leerde ik tijdens één van mijn eerste colleges aan de Universiteit voor Humanistiek. Anders gezegd: ons bewustzijn is altijd ergens op gericht, is altijd een bewustzijn van iets (Husserl). Bovendien is dit bewustzijn gesitueerd in-de-wereld (Heidegger) en belichaamd (Merleau-Ponty). Belangrijke stappen om een Cartesiaans lichaam-geest dualisme te doorbreken, en impliciet ook om ruimte te maken voor de door de zuivere rede geweerde, tot lichaam ‘gereduceerde’ vrouw en vreemdeling. Maar niet genoeg om de belichaamde positie van de filosofen zelf mee te denken en te reflecteren op wat dit betekent voor hoe ze de wereld waarnemen en wat die voor hen vanzelfsprekende wereld mogelijk maakt.

Daarom een kleine ode aan Sara Ahmed’s Queer Phenomenology (2006). Zij brengt kritische theorie de fenomenologie binnen en laat zien dat het alledaagse en persoonlijke ‘bij-de-dingen-zijn’ politiek is. Zo is Husserl’s gerichtheid op zijn schrijftafel mogelijk tegen de achtergrond van een huishouden waarin vrouwen de kinderen uit de buurt houden, voor het eten zorgen en schoonmaken. De wereld tussen haakjes plaatsen, is slechts mogelijk bij de gratie van de lichamelijke arbeid van anderen.

Ahmed laat zien dat intentionaliteit niet neutraal of louter een formele structuur is. Intentionaliteit is altijd al gevormd door een netwerk van maatschappelijke structuren, van uitgesleten paden die mensen geneigd zijn te volgen. Heteroseksualiteit is zo’n geneigdheid of oriëntatie, en dit geldt ook voor witheid. In een wereld die georiënteerd is rond witheid, ofwel waar wit de norm is, kan een zwart lichaam niet vanzelfsprekend opgaan. Lichamen die als vreemd gekenmerkt worden, worden door blikken, angstige reacties en agressie gestopt in hun bewegingen. De publieke ruimte biedt niet aan iedereen evenveel plaats.

In een wereld waarin de gevestigde filosofische orde nog altijd denkt zonder de belichaamde (denk)strijd van vrouwelijke filosofen en filosofen van kleur te kunnen, biedt Ahmed’s Queer Phenomenology ruimte om te schuilen én bewegen.

Dit is een aflevering uit de rubriek ‘Een Kleine Ode Aan’. In ongeveer 250 woorden looft een Nederlandse of Vlaamse auteur een al dan niet vergeten filosofisch pareltje.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

2 Comments

  1. Mooi, waar, herkenbaar, Sanne! Wat leuk ook om je op deze manier en via Sara Ahmed weer tegen te komen. Paden die blijven kruisen x Sanne (die van school, toen studie en nu blijkbaar allebei phd-student)

    1. Hee Sanne, wat leuk, ik hoop je ook weer eens ‘in het echt’ tegen te komen!

Comments are closed.