Door Lisa Kampen (Radboud Universiteit Nijmegen)

‘Betaalbaar en gezond!’, las ik laatst in een krantje van één van onze grootste supermarktketens. De afgeprijsde maaltijden hadden namelijk ‘Nutri-Score A’ gekregen. Maar hoe smaakt zo’n Nutri-Score eigenlijk?

Op de hoogte blijven? Volg ons op Twitter, Facebook en Instagram.

De Rijksoverheid heeft een nieuwe manier omarmd om onze gezondheid te kwantificeren: de Nutri-Score. Dit in Frankrijk ontwikkelde voedselkeuzelogo vertelt de consument snel en gemakkelijk of voedsel gezond is. Het meest gezonde voedsel krijgt score A en het meest ongezonde voedsel score E.

De Nutri-Score is ontwikkeld door onafhankelijke wetenschappers en zou ons daarom een helder en betrouwbaar beeld verschaffen over wat gezonde voeding is. Maar het succes van deze wetenschappelijke benadering kent een keerzijde. De Nutri-Score kijkt niet naar je voeding, maar naar de voedingsstoffen.

Voedingsstoffen in plaats van voeding

De Nutri-Score identificeert en meet de voedingsstoffen in ons eten. Voedingsstoffen zoals eiwitten, vetten, koolhydraten, vitamines en mineralen zijn onontbeerlijk voor het functioneren van het menselijk lichaam. Een tekort of teveel aan voedingsstoffen kan leiden tot ziekte. Denk bijvoorbeeld aan bloedarmoede, dat als gevolg van ijzertekort in Nederland nog veel voorkomt.

Shell Super Plus voor lekker rijden en Nutri-Score A voor een lekker bestaan

Het idee is dus dat wij de juiste hoeveelheid voedingsstoffen moeten binnenkrijgen om ziektes te voorkomen. Dit is in beginsel geen verkeerd streven, zolang ‘de juiste hoeveelheid voedingsstoffen’ niet gelijk wordt geacht aan een gezond eetpatroon. Maar door ons eten langs de meetlat te leggen maken voedselkeuzelogo’s zoals de Nutri-Score twee cruciale fouten.

De eerste fout is het reduceren van gezondheid tot een objectief begrip dat voor ieder mens hetzelfde betekent. De tweede fout is het reduceren van voeding tot een verzameling aan voedingsstoffen die enkel dient om het lichaam op gang te brengen. Dit dubbel reductionisme leidt tot een beeld van de mens als machine, ofwel een auto die blijft lopen zolang je er de juiste benzine in gooit. Shell Super Plus voor lekker rijden, en Nutri-Score A voor een lekker bestaan.

Eten als onderdeel van de leefwereld

Ik hoor je denken: wat kan mij die Nutri-Score nou schelen? Je kunt er toch ook voor kiezen om niet op die score te letten, en als de score anderen helpt is dat alleen maar mooi meegenomen. Sterker nog, in een tijd van stijgende prijzen moeten wij ons vooral bezighouden met of mensen überhaupt nog wel hun boodschappen kunnen betalen.

Maar de Nutri-Score is onderdeel van iets groters. Het is onderdeel van een aanhoudende trend om zoveel mogelijk aspecten van het menselijk leven te kwantificeren. Slaap wordt gemeten in uren, beweging in stappen en voeding in voedingsstoffen. Maar wat hierbij vergeten wordt is dat eten geen objectief, neutraal en meetbaar fenomeen is, maar een subjectief, normatief en cultureel onderdeel van het leven. Eten maakt onderdeel uit van de ‘leefwereld’.

Wij moeten niet vergeten dat de wetenschap een menselijke bezigheid is

De filosoof Edmund Husserl introduceerde het begrip leefwereld in zijn hoofdwerk De crisis van de Europese wetenschappen en de transcendentale fenomenologie (1936). In dit boek beargumenteert hij dat de wetenschap in de westerse wereld het vermogen is toegeschreven om de waarheid over de werkelijkheid uit te spreken. Wat de wetenschap als realiteit ziet, is wat de mens als realiteit ziet. Dus als voedingsdeskundigen (lees: wetenschappers!) zeggen dat een appel vitamine-C bevat, dan zien wij een appel als bron van vitamine C.

Wat Husserl echter benadrukt, is dat wij niet moeten vergeten dat de wetenschap een menselijke bezigheid is. En deze mensen treffen zichzelf aan in de wereld van de algemene ervaring. Eten is onderdeel van mijn in-de-wereld-zijn, om met de woorden van filosoof Martin Heidegger te spreken. Hiermee bedoel ik dat wat ik eet onderdeel is van de manier waarop ik mijn leefomgeving vormgeef.

Juist in een tijd waarin boodschappen duurder worden moeten wij deze culturele rol van voeding blijven benadrukken.

Het recht op goed eten

De mens heeft namelijk geen recht op het eten van een maaltijd met Nutri-Score A, maar op voeding als volwaardig onderdeel van het leven. Dit betekent niet dat de voedingswetenschap zijn waarde verliest. Het identificeren van voedingsstoffen kan nog steeds een plaats hebben binnen de geneeskunde of de voedingswetenschap. Maar wat wij niet mogen vergeten is dat ook deze theorie afkomstig is van een praktijk die inherent menselijk is.

Eten is veel meer dan brandstof voor het lichaam

Elk mens verdient een omgang met voeding die verder gaat dan voedingsstoffen. Dit geldt zowel voor de zelfbenoemde foodie die op Instagram een voedingspatroon gevonden heeft dat gericht is op het uitsluiten van bepaalde voedingsstoffen – zoals low-carb of het ketodieet – als het gezin dat geen geld heeft om traktaties te betalen voor de verjaardag van hun kind.

Eten is veel meer dan brandstof voor het lichaam. Het is verjaardagstaart, samen aan het kerstdiner, wijn tijdens Pesach en een langverwacht Suikerfeest.

Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie.

Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend