Door Friso Timmenga (Rijksuniversiteit Groningen)

Door Lianne Tijhaar (Hoofdredacteur)

Door Merel Talbi (Vrije Universiteit Amsterdam)

Door Teun van Son (Universiteit Antwerpen)

Bij Nader Inzien onderzoekt wat de universiteit zou kunnen zijn. Heb je een origineel of kritisch antwoord op die vraag? Dan zijn we op zoek naar jou.

Binnen de eeuwenoude universiteitsmuren, waar filosofen hun liefde voor wijsheid zouden moeten cultiveren, galmen steeds vaker zorgwekkende klanken. De publicatiedruk is hoog en promovendi stuiten op ongenoegen bij hun begeleiders wanneer ze hun tijd besteden aan publieke optredens in plaats van wetenschappelijke publicaties. Getalenteerde academici verlaten de universiteit omdat ze steeds minder speelruimte ervaren om af te wijken van een vooraf vastgestelde opdracht. Ondertussen smachten veel promovendi naar creativiteit, onverwachte ontmoetingen en gelijkwaardige discussies.

In ons academische netwerk twijfelen veel filosofen of ze nog wel verder willen binnen de huidige universiteit. Bij Nader Inzien onderzoekt daarom wat er aan de hand is. Wat is de hedendaagse universiteit überhaupt? Wat zou de universiteit moeten zijn? En hoe kunnen wij de nodige verandering in gang zetten?

Om antwoorden te zoeken op deze vragen start Bij Nader Inzien met een serie over ‘de nieuwe universiteit’. Het doel van deze serie is om verschillende denkers van zowel binnen als buiten de academie bij elkaar te brengen voor een reeks kritische artikelen over de universiteit als instituut.

Universiteit als bedrijf

De commercialisatie van het hoger onderwijs heeft geleid tot een universiteit die zich steeds meer als onderneming beschouwt. Studenten zijn klanten die waar willen voor hun geld. Docenten en onderzoekers zijn werknemers die vooral efficiënt en doelmatig moeten produceren om het universitaire bedrijf gaande te houden.

Binnen de universiteit als bedrijf staat onderwijs in het teken van de arbeidsmarkt. Het leenstelsel presenteerde je studie vooral als investering in jezelf, waar je later veel geld mee kunt verdienen. De universiteit moet kandidaten afleveren die voldoen aan de vraag van het Nederlandse bedrijfsleven. Filosofie studeren is dan minder aantrekkelijk dan een technische studie. Maar moeten we onderwijs wel reduceren tot investering?

Ook het hedendaagse onderzoek draait steeds meer om het verwerven van geld. Om fondsen binnen te halen, moet je exact kunnen beschrijven wat je gaat doen en welke wetenschappelijke methodes je gaat gebruiken om je resultaten meetbaar te maken. Maar is wetenschap wel zo voorspelbaar? Heeft filosofie ‘als wetenschap’ wel een eigen methode? En kan zij ooit meetbare resultaten leveren?

Welke kennis is waardevol?

Een van de kerntaken van de universiteit als bedrijf is bepalen wat kennis is en wat niet. Dat maakt de universiteit tot een machtsinstituut bij uitstek. Dit vraagt om een kritische reflectie op hoe de universiteit deze macht gebruikt. Welke kennisvormen krijgen een voorrangspositie binnen de academie? Welke kennisvormen worden juist buitengesloten? En wie bepaalt dat eigenlijk?

Met macht komt uiteraard ook het risico op machtsmisbruik. De sterk hiërarchische structuur van de universiteit kan leiden tot onveilige werkomgevingen, in het bijzonder voor mensen die al minder kans hebben om geloofd te worden. Hoe zorgen wij ervoor dat de universiteit een ruimte wordt waar diverse stemmen een plek krijgen die op een goede manier naast elkaar kunnen bestaan? Welke institutionele verandering is daarvoor nodig?

In de serie ‘De Nieuwe Universiteit’ duikt de redactie van Bij Nader Inzien dieper in al deze vragen. Wij zijn daarom op zoek naar filosofen, pedagogen, kunstenaars, ervaringsdeskundigen en anderen, van zowel binnen als buiten de academie, die met dit soort vragen aan de slag willen. Wat gebeurt er als filosofie ‘academisch’ wordt? Is het wenselijk dat de universiteit bepaalt wat kennis is en wat niet? En hoe zou de universiteit van morgen gestalte moeten krijgen?

Stuur bij interesse je voorstel voor een bijdrage naar bijnaderinzienblog@gmail.com en dan nemen we zo snel mogelijk contact met je op.

Illustratie door Jip Meijers.