Door Eric Schliesser (Hoogleraar Universiteit van Amsterdam)

Ik ben de krant weer dagelijks gaan lezen om regelmatig aan Bij Nader Inzien een bijdrage te kunnen leveren. De NRC.Next van maandag 6 oktober, 2014, ‘opent’ paginagroot met een soort achtergrond-verslag over het maandelijkse luchtalarm dat vergeleken wordt met een “ritueel…als een tandartsbezoek”. Het stuk (op blz. 4-5 uitgewerkt) is ongeveer op het niveau Jeugdjournaal: weinig nuttige informatie – je leert niks over wat te doen als het luchtalarm ‘echt’ klinkt (zo ver weg is de grote, gevaarlijke wereld nog steeds in ons kikkerlandje) –, wat human interest, en een paar foto’s van veel techniek; natuurlijk mag een man in uniform niet ontbreken. (Bij nader inzien—het Jeugdjournaal zou vast meer informatie en betere beelden hebben opgeleverd.) Je vraagt je af waarom dit stuk überhaupt bestaat: het vermoedelijke antwoord is te vinden in een kader bij het stuk waarin een fragment uit een roman, De eerste maandag van de maand, afgedrukt is. Leuke publiciteit voor de roman, maar deze lezer vraagt zich af of boven het stuk i.p.v. ‘coververhaal’ niet beter ‘gratis publiciteit voor een roman’ had kunnen staan. Geheel toevallig: de journalist blijkt dezelfde als de roman auteur te zijn.
Wie de bladzijde omslaat – we zijn op pagina 7 beland — krijgt een volkomen misleidende headline, “Dit is wat lobbyen in Brussel kost”, voorgeschoteld. Voor de duidelijkheid ‘het nieuws’ gaat eigenlijk over de lancering van een app en website, LobbyFacts, dat openheid over het lobbyen van bedrijven probeert te geven. Het probleem is, dit doet ze op basis van bijzonder onvolledige data dat verzameld wordt in een vrijwillige “Transparantieregister…waarin organisaties hun lobbywerkzaamheden kunnen opgeven….Inschrijven in het register is niet verplicht en daarom ontbreken [ontzettend veel gegevens—ES]…” Bovendien “bedrijven kunnen het [Transparantieregister–ES] naar believen wijzigen.” Dat wil zeggen dat noch de journalist noch de krantenlezer eigenlijk een idee heeft wat lobbyen in Brussel kost—daarom ook is de headline misleidend. In de begeleidende grafieken staat in echt hele kleine lettertjes (zelfs lichter dan ‘de kop’ bij de grafiek) ‘minimumschattingen”.
Je kunt lobbyen op zonnige dagen ‘een vorm van voorlichting’ en op de regenachtige dagen ‘een poging tot omkoping’ noemen. Zo werken democratieën nu eenmaal, en het is zinloos om een democratische politieke cultuur zonder lobbyist te verwachten. Maar het is voor het publiek, of het deel ervan dat geïnformeerd wil zijn en misschien zelfs door haar koop- en stem-gedrag en georganiseerde gemeenschapszin, iets aan de wereld wil verbeteren wel zinnig om te weten waar, achter gesloten deuren, bedrijven (en andere clubs) hun lobbyisten voor inzetten. Om het complexe web van geld, wetgeving, en accountancy bloot te leggen is een cruciale rol voor onderzoeksjournalistiek ten gunste van een publieke zaak weggelegd.*
Ten slotte, het stuk van Reinier Kist staat wel vol interessante weetjes — Phillips heeft blijkbaar met succes tegen gloeilampen en voor halogeenlampen gelobbyd (na wat google zoeken bleek dit al ‘bekende’ informatie te zijn (zie hier)) — en belangrijke suggesties voor verder onderzoek (iets over omkopen van een Nigeriaanse minister door Shell in Nigeria). Dit zijn het soort onderwerpen die hun eigen ‘kop’ verdienen, en ook wat meer journalistieke aandacht. Misschien wil het ‘grote publiek’ echt niks over de rol van, laten we een beladen maar wel beschrijvend woord gebruiken, smeergeld in de wetgeving weten, maar ik zou dan tegen de krant zeggen: ga dan strijdend ten onder voor een goede zaak want, niet alleen zijn de adverteerders aan het verdwijnen, zoals ‘je’ het nu doet (veel life style, human interest, misleidende journalistiek, enz.) heb je geen bestaansrecht.
* Ter herinnering (ik moest het zelf opzoeken): de opkomst voor de afgelopen Europese verkiezingen in Nederland was 37,3%. Ik geef de wegblijvers geen ongelijk: je weet, wat Europa betreft, letterlijk niet waar je voor kiest. (Ik beweer niet dat met meer transparantie er een hogere opkomst is, maar omkoopschandalen zouden wel polemische aandacht kunnen opleveren.)


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

2 Comments

  1. Leuk stuk, Eric. Wat ik me afvraag is of de generalisatie in je titel gerechtvaardigd is. Als manier om mensen je stuk te laten lezen, en dus als stijl-element op een blog, is het natuurlijk geen enkel punt, en sommigen (waaronder ook ik) zullen de humor ook wel weten te waarderen. Maar zijn echt alle Nederlandse kranten het lezen niet meer waard? (dat staat niet in je stuk, maar je stuk -en zeker de titel- roept wel die vraag op). Als ik het me goed herinner, is NRC-Next gelanceerd als de ‘light’ versie van NRC. Iemand die het positief bekijkt, zou kunnen zeggen: de NRC Next probeert die groep mensen te verleiden de krant te lezen, die anders helemaal geen krant zouden lezen. Als dat klopt, en er dus geen ‘crowding out’ is van de mensen die daarvoor de NRC zelf lazen, zou je dat als ‘winst’ kunnen zien. De vraag wordt dan: is NRC even vatbaar voor je kritiek als NRC Next? En wat met het FD, Trouw, Volkskrant? En ik ga er van uit dat je De Correspondent niet als ‘krant’ betitelt, want die doet volgens mij precies wat jij hier aangeeft dat kranten zouden moeten doen.

  2. ah, misschien was mijn voorzichtige verdediging van NRC Next als zijnde de ‘NRC Light’ (en dus doelbewust met niet te veel diepgang) te voorbarig. Want op de website van het Brainswash Festival trof ik dit aan
    “nrc.next
    nrc.next is de kwaliteitskrant voor jonge, hoogopgeleide nieuwsconsumenten die diepgang, kennis en onafhankelijkheid belangrijk vinden.”
    (bron: http://www.brainwashfestival.nl/799/partners/)

Comments are closed.