Door Marc Davidson (Radboud Universiteit Nijmegen)

De titel is een teaser voor diegenen die vinden dat er teveel over klimaatverandering wordt geschreven, want ook deze post gaat daarover. Maar hoe kan het ook anders. Op 1 november jl. publiceerde het IPCC de samenvatting voor beleidsmakers van haar meest recente rapport over de wetenschappelijke kennis rond de menselijke invloed op het klimaat. In tegenstelling tot de eerdere rapporten is het hier gedaan met de voorzichtige formuleringen en slagen om de arm:

“Human influence on the climate system is clear, and recent anthropogenic emissions of greenhouse gases are the highest in history. Recent climate changes have had widespread impacts on human and natural systems.” … “Continued emission of greenhouse gases will cause further warming and long-lasting changes in all components of the climate system, increasing the likelihood of severe, pervasive and irreversible impacts for people and ecosystems.”

Alle hens aan dek zou ik zeggen, het gaat slechts om ons aller toekomst. Maar hoewel de media wel enige aandacht aan de IPCC-publicatie hebben besteed, is het verder bijzonder stil gebleven. Geen persconferentie van de minister-president of iets dergelijks. De vliegramp met de MH17, die bijna vier maanden geleden plaatsvond en niet meer ongedaan kan worden gemaakt, blijft ons in Nederland meer bezighouden dan de rampen die we nog wel kunnen voorkomen. Hetzelfde in de Verenigde Staten. Enkele dagen geleden behaalde de Republikeinse partij een meerderheid in de Amerikaanse Senaat, hetgeen waarschijnlijk betekent dat de kans op een mondiaal klimaatakkoord volgend jaar in Parijs sterk is afgenomen.

Er is al veel geschreven over de vraag waarom wij maar niet tot actie kunnen komen. Eén van de redenen is dat de werkelijke problemen er nog moeten aankomen en mensen slecht in staat blijken zich te kunnen bekommeren om wat ze niet met eigen ogen zien. Geen hulporganisatie die daarom een campagne begint eer er beeldmateriaal voorhanden is. En beeldmateriaal van toekomstige generaties kunnen we nu net per definitie niet bemachtigen. Alhoewel. We kunnen er wel over fantaseren in fictie. En dat brengt me bij de titel van deze post. Interstellar is de nieuwe film van Christopher Nolan, de regisseur van Memento en Inception. In Interstellar gaat de mens op zoek naar een nieuwe planeet omdat onze huidige onleefbaar is geworden in het tijdperk na klimaatverandering. De film treedt daarmee in de voetsporen van onder andere Waterworld en The Day After Tomorow.

Waarschijnlijk zullen we het met name van dit soort films moeten hebben voor de groei van het maatschappelijk draagvlak voor klimaatbeleid, of van romans met een vergelijkbare strekking. Want noch meer dan een eeuw aan klimaatwetenschap, noch veertig jaar milieufilosofie hebben veel zoden aan de dijk gezet. Dat zou de Amerikaanse filosoof Richard Rorty (overleden in 2007) niet hebben verbaasd. Volgens hem zijn het meeslepende verhalen die onze empathie voor de ander kunnen bevorderen en ons met hen kunnen laten identificeren. Het is juist fictie dat ons moreel opvoedt. Volgens Rorty heeft het boek Uncle Tom’s Cabin; or, Life Among the Lowly van Harriet Beecher Stowe uit 1852 daarom meer gedaan voor de afschaffing van de slavernij dan eeuwen aan filosofische verhandelingen. Belangrijk detail daarbij is dat Stowe geeneens persoonlijke ervaring met de slavernij had; ze baseerde haar verhaal op indirecte informatie.

En zo ook kunnen wij gelukkig wel films maken over het lot van toekomstige generaties in de hoop dat de huidige maatschappij daardoor meer begaan raakt met het lot van toekomstige generaties en met hen gaat identificeren, zonder zelf daadwerkelijk in de toekomst te zijn geweest.

Als filosoof buig ik daarom graag voor de filmmakers en schrijvers.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend