Door Jurrien Hamer (Rathenau Instituut)

Stel jezelf een groepje dappere gemeenteraadsleden voor, gezeten in een gezellig kringetje. Ineens staat een man op die driftig uitroept: ‘AARGHH, het moet eens gedaan zijn met die horizonvervuiling!’. Hij zwaait met zijn vuist op en neer en zijn collega’s vallen hem luidkeels bij: ‘Ja! Hogere belastingen, ok. Een krapper zorgbudget, het zij zo. Maar potverdorie: KOM NIET AAN ONZE HORIZON!’

Helaas is deze scene zich op allerlei plaatsen in Nederland aan het voltrekken. Het is verbazingwekkend, en Nederland op zijn allerkleinst.

Tijd voor een reality check.

Zorgjes

Horizonvervuiling.

Het is een term die doet denken aan de blik van je moeder, als ze tijdens een chique visite naar een vlek op je trui kijkt. Maar hebben de horizonridders een punt?

Ik ontwar twee zorgen. Ten eerste zou een vervuilde horizon een lelijke horizon zijn. Een landschap gekenmerkt door huisjes met oranje dakpannetjes vindt men mooi, een landschap gekenmerkt door wapperende kale windmolens vindt men verontrustend, verstorend, chaotisch, of in ieder geval niet mooi. Op zich is deze zorg best valide. Mensen zijn esthetische wezens die beïnvloed worden door hun fysieke omgeving. Onderzoek wijst zelfs uit dat mensen die aan een smerig bureau zitten negatiever over anderen oordelen. Dus we hebben belang bij een omgeving die we prettig vinden – en blijkbaar vinden veel mensen een windmolen in de buurt niet prettig.

Het tweede probleem vloeit uit het eerste voort: aan een lelijke horizon kan je minder geld verdienen. Volgens een – niet onafhankelijk – onderzoek van Buck Consultants International zouden er voor onze pittoreske kustplaatsen, waaronder bijvoorbeeld Zandvoort, zelfs 3000 banen verloren gaan. Het is helemaal de vraag of dit klopt, maar de zorg is begrijpelijk: werk en inkomen zijn voor ons allemaal cruciaal.

Kort en goed vindt men dat windmolens het landschap verpesten en de plaatselijke economie schaden. Dus wat pleit er voor het plaatsen van windmolens?

Het antwoord is simpel: overdonderend veel.

Duurzaamheid is geen hobby

In de media lijkt het alsof werken aan duurzame energie niks meer of minder is dan enigszins streberig idealistisch tijdverdrijf. Alsof kiezen voor windenergie te vergelijken valt met stoppen met roken of marathons lopen: ‘Goede zaak als je dat doet – maar wil je het alstublieft niet verplichten?’
Niks is minder waar. Het produceren van duurzame energie is essentieel voor het bestrijden van klimaatverandering, en klimaatverandering bedreigt mensenlevens en ecosystemen. En dat is nog steeds niet tot de collectieve geest doorgedrongen.

Duurzaam doen is veel belangrijker dan je netjes kleden of je medeburgers beleefd bejegenen: het is geen kleine deugd die met een kleine ondeugd gecontrasteerd kan worden: alsof vieze energie gebruiken toch vooral een guilty pleasure is, en investeren in schone energie vroom. Duurzame energie gaat over zaken die volstrekt basaal zijn voor een mensenleven. Het gaat over het voorkomen van ziektes, overstromingen, droogte, hongersnood en allerlei extreme weersomstandigheden.

Duurzaamheid gaat over primaire levensbehoeften.

Ieder verlangen om niet tegen grote molens aan te kijken verbleekt hierbij, net als de wens om een paar duizend banen te redden.

Maar het is wel verleidelijk om duurzaamheid licht op te vatten. Want het aanpakken van een beetje ondeugd staat niet hoog op onze prioriteitenlijst. Zeker niet hoger dan onze wens om te leven in een vertrouwd esthetisch landschap, vol met traditionele vergezichten, oranje daken en groene velden – en daar lekker centjes aan te verdienen.