Door Niek Kerssies (Research master student Radboud University)

Apart from detail, and apart from system, a philosophic outlook is the very foundation of thought and of life. The sort of ideas we attend to, and the sort of ideas which we push into the negligible background, govern our hopes, our fears, our control of behaviour. As we think, we live. This is why the assemblage of philosophic ideas is more than a specialist study. It moulds our type of civilization.

A.N. Whitehead, Modes of Thought lecture 3: “Understanding”

Alfred North Whitehead was een opgeleid wiskundige die zich later is gaan interesseren in de wijsbegeerte. Naarmate ik me als opgeleid filosoof de tegengestelde richting op beweeg, en meer word blootgesteld aan de exacte zijde van de wetenschappelijke wereld, begin ik steeds meer het belang van zijn opmerking te waarderen. Het uitvoeren van  experimenten, het automatiseren van taken, en het ontwikkelen van technologie, zijn een kunst op zich, en kunnen los staan van de vragen over wat we met die kennis moeten doen; en zoals Whitehead schrijft, waar ze ons brengen als beschaving. 

In de lezing waaruit bovenstaand citaat afkomstig is, waarschuwt Whitehead voor de gevaren van de specialisatie die hij zag in de negentiende-eeuwse Britse wetenschap, maar ook in de samenleving als geheel. Voor beide geldt een gevaar voor vervreemding: als iedereen maar een deel ziet en produceert, overziet niemand het geheel van dat we aan het bouwen zijn, en dreigt niemand er controle over te hebben. 

Deze observatie is sindsdien alleen maar urgenter geworden. We leven in een beschaving waarin we kampen met een mondiale klimaatcrisis die het resultaat is van individuele bijdragen aan een moeilijk zichtbaar macro-niveau; waarin het normaal is dat we hoeveelheden data hebben die door geen mens helemaal gelezen kunnen worden, hetgeen wordt uitbesteed aan steeds minder doorzichtige kunstmatige intelligentie;  en waarin onderzoek gefragmenteerd is in wetenschappen met verschillende vocabulaires, en die wetenschappen verdeeld zijn in carrièrepaden die onderzoekers dwingen om weinig over de wereld te weten behalve alles over één ding. 

Om in een wereld te leven die onder onze eigen controle staat, moeten we streven naar een wetenschappelijke wereld, maar ook een samenleving, die vervreemding en het verschuiven van verantwoordelijkheid tegengaat en inzet op communicatie, transparantie, en interdisciplinaire samenwerking. We kunnen daarbij niet alleen programma’s uitvoeren. We moeten ons ook op het lastige niveau van reflectie begeven waarop programma’s worden bedacht, geselecteerd, en geschreven. We moeten de filosofische vraag stellen: waar willen we met de mensheid heen?

Verder lezen

Whiteheads lezing waaruit het bovenstaande citaat afkomstig is, is hier beschikbaar. De lezing is onderdeel van een reeks lezingen verzameld in het boek Modes of Thought (1938).


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend