Door Willem van der Deijl-Kloeg (Tilburg University)

Voor veel mensen is het een vaste prik in december en januari: eerst vol goede moed reflecteren op welke gewoontes je komend jaar wilt veranderen, om er vervolgens in januari vol frustratie mee aan de slag te gaan. Hoe kun je je voornemens beter formuleren en volhouden? Hier drie filosofische tips.

Op de hoogte blijven? Volg ons op Twitter, Facebook en Instagram.

Beperk je verlangens

Vaak zit er in onze huidige gewoontes een conflict tussen onze waarden en onze verlangens: we zien het belang van gezond leven in, maar willen ook chips eten; we vinden het belangrijk om meer te sparen, maar we willen ook leuke dingen blijven kopen als we er zin in hebben.

Maar worden we wel echt gelukkig van het vervullen van al deze verlangens? Hier kunnen we leren van Epicurus: het vervullen van verlangens biedt op de korte termijn misschien een goed gevoel, maar uiteindelijk zijn onvervulde verlangens ook de bron van het lijden. Het is dus beter om er zo weinig mogelijk van te hebben, en de verlangens die we wel hebben te richten op dingen die echt belangrijk zijn: vriendschappen bijvoorbeeld.

Nu kan je misschien denken: bedankt Epicurus, maar je tip om te stoppen met te veel chips eten is dus om gewoon te stoppen met het willen van chips eten? Als dat zo simpel zou zijn, dan zouden goede voornemens supermakkelijk zijn. En toch blijkt ieder jaar het tegendeel.

Uiteindelijk zijn onvervulde verlangens ook de bron van het lijden

Afstand nemen van je verlangens is niet per se eenvoudig. Het zal vaak ook even duren voordat je echt van je verlangen af bent.  Met je verlangens verlies je ook iets goeds – het goede gevoel dat je krijgt als je chips eet bijvoorbeeld. Maar, Epicurus laat zien dat je er ook iets voor terug krijgt – de afwezigheid van dat gevoel dat je iets wilt hebben dat je nog niet hebt. Deze positieve benadering maakt het afslaan van chips, sigaretten, of het laten gaan van een leuk koopje, al een stuk makkelijker.

Neem je ook wat moreels voor

Veel goede voornemens gaan over gewoontes die je wilt veranderen waar vooral jij zelf iets aan hebt: meer sporten, gezonder leven, stoppen met roken, en minder netflixen. Goed voor jezelf zorgen is belangrijk, je leeft immers maar een keer. Maar, veel van onze gewoontes hebben niet alleen een effect op onszelf, maar ook op anderen.

Als we weer kunnen vliegen dit jaar, zal dat de CO2-uitstoot weer doen toenemen; als we vlees kopen, weten we dat daar dierenleed achter zit; en als we ongezond leven, hebben ook onze naasten minder aan ons. Tegelijkertijd, als we bijvoorbeeld slim doneren of aardiger zijn, kunnen we de levens van anderen op een positieve manier beïnvloeden.

Een goed leven is niet alleen een leven dat goed is voor jou, maar ook een leven dat moreel goed en betekenisvol is

Waarom zou je dat doen? Misschien zijn er ook wel genoeg persoonlijke doelen die je eerst wilt bereiken voordat je aan anderen denkt. Toch heeft filosoof Derek Parfit laten zien dat er een verassend vergelijkbare logica zit in voornemens voor jezelf en morele voornemens. In het eerste geval offer je nu iets op voor een individu in de toekomst (namelijk jijzelf). In het tweede geval doen je hetzelfde, maar doe je het voor iemand die jij nooit zal worden.

In beide gevallen is het zo dat wat jij nu doet je minder kost dan het iemand anders oplevert. Als je bijvoorbeeld nu gaat sporten, is dat nu even vervelend. Maar als je het consistent blijft doen, zijn de baten meer waard voor jou in de toekomst dan het ongemak dat je nu ervaart. Als je je geld effectief doneert, kost het je wat. Maar wat het je kost, is nooit zo belangrijk voor jou als wat het iemand die het nodig heeft oplevert. Beide handelingen, stelt Parfit, zijn rationeel.

Een goed leven is niet alleen een leven dat goed is voor jou, maar ook een leven dat moreel goed en betekenisvol is. Daar komt bij dat streven naar een betekenisvol leven juist kan helpen je gelukkiger te maken. Door onze aandacht te richten op wat we kunnen doen voor anderen, wordt het makkelijker onze eigen frustraties te relativeren en ons af te leiden van onze eigen onvervulde verlangens. De bekende geluksparadox stelt dat streven naar geluk ons juist ongelukkig kan maken. Als je streeft naar betekenis, bereik je misschien allebei: geluk en betekenis.

Gebruik je irrationaliteit in je voordeel

Ten slotte, één van de grootste problemen bij het volhouden van onze voornemens is onze eigen irrationaliteit. Onze kortzichtigheid zorgt er bijvoorbeeld voor dat we liever op de bank blijven zitten dan dat we gaan sporten, ondanks dat we eigenlijk sportief zijn belangrijker vinden dan netflixen. Het psychologische mechanisme van cognitieve dissonantiereductie zorgt ervoor dat als we dan blijven zitten, we onszelf kunnen vertellen dat we sportief zijn eigenlijk helemaal niet zo belangrijk vonden. Bovendien zorgt onze status quo bias ervoor dat we onze huidige gewoontes makkelijk accepteren, ondanks dat we in momenten van reflectie (zoals op 1 januari) ervan af willen.

Deze irrationaliteit zit diep in onze natuur. Ook al lijkt het soms van niet, zelfs de meest redelijke persoon heeft last van dit soort neigingen. En juist deze irrationaliteit maakt het volhouden van voornemens zo zwaar.

Zolang je geen zin hebt in het bereiken van je doel, blijft het zwemmen tegen de stroom in

Maar, het goede nieuws is dat we deze kennis over onszelf ook goed kunnen gebruiken. De status quo bias zorgt ervoor dat we de situatie zoals hij is makkelijk accepteren, terwijl verandering moeilijk is. Dit betekent ook dat als we het een maand hebben volgehouden, het steeds makkelijker wordt om ons gedrag vol te houden. Deze neiging zorgt ervoor dat als je het eenmaal lang genoeg hebt volgehouden, terugvallen naar het oude patroon moeilijk wordt.

Switchen naar een veganistisch dieet vond ik vijf jaar geleden moeilijk, maar tegenwoordig kan ik alleen maar misselijk worden als ik denk aan koemelk (en uiers….). Het begin is altijd het moeilijkst, en als je je dat realiseert wordt het begin al een stuk makkelijker.

Onze kortzichtigheid is misschien wel de reden waarom voornemens zo moeilijk vol te houden zijn. Maar als we dit doorhebben, kunnen we het ook gebruiken om dit probleem op te lossen. Het enige wat we hoeven te doen is ervoor zorgen dat onze verlangens op de korte termijn overeenkomen met onze doelen op de lange termijn.

Dit klinkt misschien als makkelijker gezegd dan gedaan, maar het levert een erg nuttig trucje op: zolang je geen zin hebt in het bereiken van je doel, blijft het zwemmen tegen de stroom in. Maar, onze verlangens kunnen we sturen. Stel je wilt meer sporten. Kies dan een sport die je echt leuk vindt, en cultiveer je zin hierin. Je krijgt dan vanzelf zin om te sporten, en dit is ook precies wat je wilt bereiken.

Dit merkte ik zelf toen ik me een paar jaar gelden voornam om veganistisch te gaan leven. Zolang ik focuste op wat ik niet meer kon eten, vond ik de transitie erg moeilijk. Zodra ik een paar recepten en eettentjes had gevonden die ik echt lekker vond, werd het een stuk makkelijker. Een morele afkeer van spareribs is een slechte motivator op zwakke momenten, maar een verlangen naar goede veganistische pad thai werkt een stuk beter.

Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie.

Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

2 Comments

  1. Vanwege het woord ‘filosofie’ en ‘Epicurus’ dat ik las heb ik even naar betekenissen van ‘verlangen ‘gekeken’, een reeks aan betekenissen, waar ik niet zoveel mee heb, anders dan ‘geven om’ en ‘hopen’. Vanuit een minder mooie situatie ben ik vele jaren geleden een uitdaging aangegaan ‘om lekker in mijn vel te willen zitten. Vanuit het woord ‘eenvoud’ ben ik de confrontatie met mijzelf aangegaan. Het is een proces waaraan voortdurend gewerkt dient te worden met vele ontmoeting o.a. ‘zingeving, filosofie, psychologie, mystiek. Door het leggen van verbindingen van al deze disciplines volgt inspiratie om vervolgens daar weer mee verder te gaan, een continuproces! wat mijn leven heeft ‘verrijkt’ met vele mooie en bijzondere zijpaden, die ik ben gaan volgen.

  2. als het glas haf leeg is, zijn onvervulde verlangens lijden;
    als het halfvol is geeft het hoop

    als het glas haf leeg is, vind je bijvoorbeeld nu gaan sporten vervelend;
    als het halfvol is geeft het een gevoel van moe maar voldaan

    als het glas half leeg is zorgt het er bijvoorbeeld voor dat we liever op de bank blijven zitten dan dat we gaan sporten;
    als het halfvol is en we zijn sportief, gaan we zeker sporten en zitten we op de bank om specifieke redenen

    als het glas half leeg is maakt het volhouden van voornemens zo zwaar.
    als het glas halfvol is zien we het als een uitdaging

    zouden deze mijmeringen niet vanuit de psychologie moeten worden behandeld, eerder dan vanuit de filosofie?

Comments are closed.