Door Ludger van Dijk (Post-doctoraal onderzoeker, Universiteit Antwerpen)
“Maar we hebben toch alleen toegang tot de wereld in ons hoofd?” vroeg mijn zwager. “De echte wereld zullen we nooit kennen.” Ik kon mijn verbazing amper onderdrukken. Bedoelde hij dat ecologische rampen een psychologisch verschijnsel zijn? Of dat het gevoel van onbehagen in 2020 niet meer is dan een illusie?
Dat onze ervaring los staat van de werkelijkheid lijkt algemene kennis. De opvatting wordt bekrachtigd in psychologiefaculteiten en wetenschapsbijlages.
Maar volgens John Dewey komt deze voort uit een filosofische dwaling. De dwaling is om te veronderstellen dat de werkelijkheid voltooid is. Zo schrijft hij in zijn boek ‘Experience and Nature’.
Deweys grootse idee is om te zien dat de wereld niet af hoeft te zijn. Zo ontsnapt hij aan een strikte scheiding van ervaring en werkelijkheid. Het onbehagen bij een doorwoekerende pandemie zit dan niet strikt in ons hoofd en gaat ook niet alleen over een wereld buiten ons. De werkelijkheid vormt zich sinds miljoenen jaren samen met ons.
Het is volgens Dewey onze deelname aan een onvoltooide wereld die we ervaren. Maar diezelfde deelname zet de wereld nu op het spel.
In een wereld waar menselijk handelen leefgebied vernietigt en pandemieën veroorzaakt zouden we onze ervaring veel serieuzer moeten nemen. Daarvoor is een psychologie nodig die zich niet overlevert aan de onveranderlijke werkelijkheid van filosofen, en ervaring enkel in ons hoofd zoekt. Een psychologie die ons de verwevenheid met de wereld toont die het mogelijk maakt ten goede te veranderen.
Verder lezen
Dewey, J. (1927/1958). Experience and Nature. New York, NY: Dover Publications. Dewey was een productief filosoof en belangrijke onderwijsvernieuwer. Zijn werk bestrijkt daarnaast kunst, politiek en kennistheorie. Dit werk biedt een uitwerking van zijn pragmatisme, dat veel moderne ideeën in de cognitieve wetenschappen, antropologie en sociologie anticipeert.
Fesmire, D. (2015). Dewey. Oxon, UK: Routledge. Een toegankelijke inleiding in Deweys werk en leven.
Ingold, T. (2018). Anthropology and/as Education. Oxon, UK: Routledge. Antropoloog Tim Ingold verbindt Dewey met werk in antropologie en filosofie om ons het academische bedrijf anders te doen voorstellen.
Van Dijk, L. (2020). Temporalizing ontology: a case for pragmatic emergence. Synthese, 1-14. Een artikel over het wereldbeeld dat naar voren komt uit Deweys pragmatisme. Een link naar dit artikel vindt u op mijn website (www.ludgervandijk.com). En zeer binnenkort daar ook een uitwerking van een psychologie in een onvoltooide wereld.
| Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie. |
Enerzijds is er een wereld die zich al miljoenen jaren autonoom ontwikkelt.
Anderzijds is er de mensheid als diersoort, die sinds honderden jaren, steeds meer en steeds sneller destructieve invloed uitoefent op diezelfde wereld. Zodanig dat de wereld zich niet meer autonoom kan ontwikkelen, door een sterk verlies aan balans.
Sinds 150 is die verstoring van balans zo heftig, dat de mens zich als enige plaatst buiten de wereld en haar autonome ontwikkeling. Zo is de mens een dominant destructief vreemd wezen geworden in de wereld en haar natuur.
Het beoordelen van de wereld, vanuit de beperkte visie van de mens is de centrale misvatting.
Een buitengewoon duistere blog. Ik kan me van alles voorstellen bij het ‘niet af zijn’ van de wereld? Natuurlijk is de absolute scheiding van subject en object allang achterhaald. Maar hoe dan wel is niet duidelijk, ook niet wanneer gesteld wordt dat de wereld ‘onvoltooid’ zou zijn. Dat het opeens over het klimaat blijkt te gaan is, zwak uitgedrukt, verassend.
“Alleen over het klimaat”? :
lijkt me een zeer beperkte interpretatie van wat er staat.
Ik geef wat aanknopingspunten voor verdere interpretatie:
ondermijning van het milieu wereldwijd
grootschalige vernietiging diversiteit van planten en dieren
massavernietiging van de mens door de mens
massavernietigingswapens die alle leven op aarde vernietigen
overspoeling van de aarde door aantallen mensen
uitputting van de grond, grondstoffen, de aarde
vernietiging van bossen
overbevissing
doden van koraalriffen
veranderen van de golfstroom
onvoorspelbare en extreme weersomstandigheden
ziekte door gif
mensen voor wie een dergelijke opsomming niet leidt tot nadenken
Inderdaad: duistere feiten.