Door Bij Nader Inzien (redactie)
De filosofische zoektocht naar waarheid begint vaak met het ondervragen van verborgen aannames. Maar zelfs de meest kritische filosoof moet uiteindelijk een grens trekken. Natascha Rietdijk is één van de zes promovendi in de filosofie die, namens Bij Nader Inzien, hun onderzoek presenteren op Brainwash Festival. We stellen haar aan je voor via drie vragen.
- Welke vraag wordt volgens jou te weinig gesteld?
De vraag: wanneer hebben we genoeg vragen gesteld? Tot waar is scepsis gezond en twijfel gegrond? Het kenmerkt de filosoof om verborgen aannames bloot te leggen en te bevragen. Toch moet zelfs de meest kritische filosoof ergens een grens trekken. Als je elke aanname moet beargumenteren, kom je in een oneindige regressie terecht en kun je nooit een idee ontwikkelen.
In het publieke debat worden ook veel sceptische vragen gesteld. Kunnen we wel zeker weten dat de aarde verder zal opwarmen als we nu niet ingrijpen? Deze vragen komen zelden voort uit een liefde voor waarheid, maar ondertussen ondermijnen ze wel beleidsvorming en verandering. Tegelijkertijd klampen sommigen zich zo vast aan hun eigen overtuiging dat ze al het tegenbewijs negeren. Aarzeling en arrogantie kunnen allebei gevaarlijk zijn, dus hoeveel twijfel is gepast?
- Door welk woord ging jij anders naar de werkelijkheid kijken?
Een term die mij filosofisch al zo’n zes jaar bezighoudt: gaslighting. Dit is een vorm van manipulatie waarbij je iemand onterecht laat twijfelen aan diens eigen waarneming, herinnering, of oordeelsvermogen. Bijvoorbeeld: je geeft kritiek op iemand en hoewel de ander weet dat je gelijk hebt, beschuldigt die persoon je toch van irrationaliteit, paranoia of overgevoeligheid om zichzelf te verdedigen. Je zelfvertrouwen kan hierdoor op den duur enorm beschadigd raken.
Gaslighting is een woord dat een gevaarlijke dynamiek in relaties aan het licht brengt. ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’, zogezegd. Door deze vorm van manipulatie te leren herkennen, word je er minder kwetsbaar voor. Dat maakt gaslighting een heel krachtige term.
- Heb je een kijk- of leestip voor onze lezers die meer filosofisch inzicht willen in de waarheid?
De Netflix-miniserie Unbelievable, gebaseerd op een waargebeurd verhaal, laat zien hoe traumatisch de nasleep van seksueel geweld is als de autoriteiten het slachtoffer niet geloven. Het is deels spannende detective en deels psychologisch drama. De serie roept vragen op over kennis, wiens verhaal we geloven en waarom, en de invloed van macht, status en egoïstische motieven op onze zoektocht naar de waarheid.
Natascha Rietdijk promoveert aan Tilburg University en doceert Ethiek aan de Radboud Universiteit. Op Brainwash Festival (29 oktober) spreekt zij in het programma ‘Wie heeft de waarheid in pacht?’ samen met Bas van Woerkum en Linde van Schuppen.
| Vond je dit een goed artikel? Bij Nader Inzien zet zich in voor de verspreiding van serieuze filosofische kennis en analyse. We kunnen het platform draaiende houden dankzij de inzet van vrijwillige auteurs en redacteuren en de steun van lezers zoals jij. Word daarom vriend van BNI of steun ons met een donatie. |
