Door Bij Nader Inzien (redactie)

Emoties waren volgens de klassieke stoïcijnen geen gids om ons Zelf te ontdekken, maar waarschuwingssignalen om terug te keren naar het juiste pad. Michiel Buis promoveerde op een onderzoek naar de verschillen tussen moderne en klassieke stoïcijnen. Hij is een van de zes jonge filosofen die namens Bij Nader Inzien spreekt op Brainwash Festival. We stellen hem aan je voor via drie vragen.

1. Welke vraag wordt volgens jou te weinig gesteld?

‘Wie wil ik zijn?’ Niet alleen omdat we vaak te snel over anderen oordelen, maar ook omdat het maatschappelijk debat erbij gebaat zou zijn. Wetenschappers en opiniemakers richten zich vaak op dingen buiten zichzelf, terwijl het enige dat we echt kunnen veranderen, ons ‘zelf’ is. Naar mijn mening heeft de wereld niet nog meer mensen nodig die anderen vertellen hoe het allemaal zou moeten, maar wel mensen die door een lichtend voorbeeld te zijn, anderen inspireren. Dat begint bij een grondig zelfonderzoek: wie wil ik zijn?

2. Heb je een tip om emoties beter te begrijpen?

Uit de denkwijze van de stoïcijnen haal ik een interessante kijk op emoties, die ze in een heel ander daglicht zet. Emoties zijn volgens hen verzet tegen de loop der dingen. De loop der dingen zagen zij als redelijk en goed. Wanneer je dit accepteert, zal je gemoedsrust vinden.

De wereld heeft mensen nodig die een lichtend voorbeeld zijn

In deze gedachtegang zijn emoties een soort alarm. Wanneer je een emotie voelt opkomen weet je dat je de loop der dingen niet zonder meer accepteert. Je wordt boos omdat je het ergens niet mee eens bent, of je wordt blij omdat je deze uitkomst wel en een andere niet accepteert. Emoties zijn dus geen gids om ons Zelf te ontdekken, maar waarschuwingssignalen om weer terug te keren naar het juiste pad.

3. Welk boek zou je aanbevelen aan onze lezers die meer filosofisch inzicht willen krijgen in emoties?

Lezers die zich willen verdiepen in de stoïcijnse visie op emoties, zou ik een aantal werken van Seneca aanraden. Voor een algemeen beeld over emoties is het boek Brieven aan Lucilius onmisbaar. Het geschrift De Ira behandelt de woede. En Seneca’s toneelstukken, met name Medea, laten zien wat er volgens de Stoa gebeurt als je de redelijkheid verlaat en emoties juist toelaat. Voor een broodnodig tegengeluid zorgt Martha Nussbaum in haar prachtige The Therapy of Desire.

In zijn proefschrift, dat hij afrondde aan de Erasmus Universiteit, vergelijkt Michiel Buis de klassieke en hedendaagse Stoa. Op Brainwash Festival (29 oktober) spreekt hij in het programma ‘Transformatieve emoties’ samen met Suzanne Roes en Martha Claeys.