Door Fleur Jongepier (Radboud Universiteit Nijmegen)

Stel: je staat op het punt om een schip te dopen en een fles champagne tegen de boeg kapot te slaan. Precies op dat moment komt er een onguur type voorbij die de fles champagne uit je handen gritst, tegen de boeg ketst en roept: “Ik doop dit schip de Generalissimo Stalin!” Gaat in dat geval het schip voortaan door het leven als de ‘Generalissimo Stalin’?

J.L. Austin (1911-1960) is de koning van voorbeelden, en het is een feest zijn werk te lezen. Niet alleen vanwege Austins (Britse) humor, maar ook vanwege zijn onnavolgbare precisie en analytische geraffineerdheid (link).

Volgens Austin zijn uitspraken niet (alleen) beschrijvingen over de wereld die waar of onwaar zijn, maar handelingen (‘speech acts’) die meer of minder geslaagd kunnen zijn. Veel uitspraken ‘beschrijven’ niet slechts, aldus Austin, maar brengen zelf direct iets teweeg; maken iets het geval. Een uitspraak als “Ik verklaar bij deze x voor geopend” maakt een stand van zaken het geval, wanneer tenminste aan de juiste voorwaarden is voldaan. Het hele eiereten zit hem natuurlijk in het uitwerken van de voorwaarden (zie openingsvoorbeeld).

Austin vroeg zich af wat we kunnen doen met taal, en onderzocht wat er precies gebeurt tijdens bijvoorbeeld een huwelijksceremonie of scheepsdoping. Een vervolgvraag is wat voor kwaad we kunnen doen met taal. Wat gebeurt er bij taalhandelingen als ‘Meer of minder Marokkanen?’ (Wilders) of ‘kansloze asielplaag ongehinderd verder’ (voorpagina Telegraaf)?

Helaas brengen ook deze uitspraken zelf ook direct iets teweeg; maken iets het geval. In tijden van bullshit, leugens, propaganda en post-truth politics is het tijd voor een ode aan het werk van J.L. Austin, wiens werk niet alleen amusant is, maar ook urgent.

Dit is een aflevering uit de rubriek ‘Een Kleine Ode Aan’. In ongeveer 250 woorden looft een Nederlandse of Vlaamse auteur een al dan niet vergeten filosofisch pareltje.

header_essay-austin186608081_master
J.L. Austin (rechts)

Verder lezen

  • ‘Hoe je dingen doet met taal’. Zo heet, althans in het Engels, het invloedrijke (maar helaas nog niet in het Nederlands vertaalde) boek van Austin, gebaseerd op een serie lezingen die hij in 1955 aan Harvard gaf. (Link)
  • ‘How not to be a chucklehead: Saturday mornings with J L Austin in postwar Oxford were a golden time for wordplay, silly jokes and serious philosophy’. Aan te raden artikel over de persoon en filosoof J.L. Austin op Aeon (link)
  • Voor een meer politiek/ethische Austiniaanse benadering, zie Rae Langton’s 2015 Locke Lectures (audio, link)
  • ‘De Stem van het volk,’ taalfilosofische beschouwing van Chantal Bax op BNI aan de hand van o.a. J.L. Austin (link)
  • ‘Waarheid en leugen,’ door Anthonie Meijers op BNI (link)
  • Tot slot: zie projectbeschrijving van het postdoc onderzoek dat ik vanaf deze zomer aan de Universiteit van Cambridge ga uitvoeren (in het bijzonder subonderdeel ‘4.2 Self-Knowledge in the context of Populism and Propaganda’) https://www.researchgate.net/project/The-role-and-value-of-self-knowledge-in-contemporary-liberalism-Niels-Stensen-Fellowship

Save


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend