Door Jo Bervoets (Universiteit Antwerpen)
The Origin of Consciousness in the Breakdown of the Bicameral Mind (1976) is een titel die ambitieus genoeg is om al verdacht te zijn op het eerste zicht van de boekkaft. Wat is filosofie echter behalve overambitieuze wetenschap? De tragedie van Julian Jaynes is misschien wel dat de wetenschappen tot filosofie met gebrek aan ambitie verworden. Zijn hypothese was er een van Darwiniaanse proporties: we zijn allen schizofrenen die hebben geleerd de stemmetjes in ons hoofd te vertrouwen als de onze. Hij vaarde over de zeven zeeën van de oudheid om aan te tonen hoe onze verre voorvaderen, tot ca. 1000 v.C., letterlijk de stemmen van (de) God(en) hoorden die hen de boeken influisterden waarop onze samenlevingen nog steeds grotendeels gebouwd zijn. Hij zocht – en vond – overal bevestiging: in die oude boeken en in neurologische neologismen zoals “bicameral”. Het boek was even snel beroemd als het berucht werd. Iedereen ontmaskerde het, te beginnen met de onderliggende linker/rechter brein hemisfeer specialisatie. Het “bicameral” brein is één van die theorieën die een kort wetenschappelijk leven koppelen aan de bijna onsterfelijkheid in de populaire psychologie sectie van de grotere boekhandel. Daarna ziftten de geschiedkundigen alle muggen van de autodidact-historicus. D. Dennett en R. Dawkins verlieten stilletjes het kamp van wat even een luide spionkop was – en: dat was dat. Mijn pleidooi is simpel: beoordeel een boek niet op zijn kaft. Lees met meer dan alleen maar scepticisme. Lees met het principe van de barmhartigheid en ontdek de filosofische ambitie van een (denk)werk van schoonheid.
Dit is een aflevering uit de rubriek ‘Een Kleine Ode Aan’. In ongeveer 250 woorden looft een Nederlandse of Vlaamse auteur een al dan niet vergeten filosofisch pareltje.
Verder lezen
Link naar het ebook van Jaynes
Link naar artikel van Dennett: ‘Julian Jaynes’s Software Archeology’
“Iedereen ontmaskerde het, te beginnen met de onderliggende linker/rechter brein hemisfeer specialisatie.” De theorie is tot nu toe door niemand op geen enkel gebied ontmaskerd. Over de linker/rechter brein hemiisfeer specialisatie: Jaynes beschreef functies, waar die in de hersenen plaatsvinden speelt voor zijn theorie geen rol. Lees ook Review of “Gods, Voices and the Bicameral Mind, the theories of Julian Jaynes” alhier: http://thinsia.com/review/Kuijsten-review.pdf
Beste Roland, Bedankt voor je reactie en om Jaynes in de aandacht te houden. Het woord ‘ontmaskeren’ is niet toevallig gekozen – naar mijn mening had zijn theorie geen empirisch masker nodig. Ook een functioneel-modulair verstaan van de werking van de hersenen is, in dit opzicht, een nodeloos masker voor zijn theorie (wat goed is want ook dat verstaan is ook een fout verstaan). Bewustzijn ontstaat uit het geïnternaliseerd tweegesprek – het hoe hiervan is interessant maar niet essentieel voor de waarde van de gedachte. Groet, JoB
Beste Jo, Jaynes is opnieuw in de aandacht, behalve bij filosofen. Dennett zei over de theorie van Jaynes: “I have not managed to sway the mainstream over to this.” De spannende tv serie “Westworld” heeft the bicameral mind zelfs als hoofd-thema: The Trippy Theory of Consciousness at the Heart of Westworld Jaynes is er niet aan toegekomen de zeven zeeën van de oudheid te bevaren, 14 andere wetenschappers hebben zijn research voortgezet naar o.a. China en India, te lezen in het boek uit 2016 “Gods, Voices and the Bicameral Mind, the theories of Julian Jaynes”, een review in de link in de vorige reactie. Mijn One-Pager over consciousness (http://pager.one) laat op drie manieren zien wat conscious interiority is, oftewel waar bewustzijn vandaan komt. Bij interesse stuur ik je de One-Pager over consciousness graag per email toe samen met boekenlijst (32). Interessant zijn ook de boeken van Brian J. McVeigh die de theorie van Jaynes onderschrijft. Dat bewustzijn gelijk gesteld kan worden met metafoor is voor velen een angstig eenvoudig idee. Zie ook Metaphor, Meaning, Computers and Consciousness waar Jaynes ook genoemd wordt.